Natuurlijke artefacten

Sinds 1995 organiseert Lia Schelkens onder de titel Tweede Natuur jaarlijks een tentoonstelling in Halle Zoersel. De tentoonstellingslocatie is ongewoon, een verwilderd bos met ruwe grasruimten en mosvegetaties, waarin een huis staat. De geheimzinnige plek past uitstekend bij het soort kunst dat Schelkens telkens kiest, sculpturen en installaties die op een archetypische wijze met de aarde corresponderen. Het lijkt wel of de getoonde kunstwerken er door mensen achtergelaten zijn, waardoor zij hun status van exclusieve en dure kunst verliezen. Ze worden er niet minder sacraal door.Dat is opnieuw het geval met de sculpturen in steen of in gietijzer van Peter Randall-Page. Deze Engelse beeldhouwer, geboren in 1954, inspireert zich voor zijn werk op organische vormen. Hoewel hij vertrekt vanuit een hedendaagse wetenschappelijke kennis van de natuur, inclusief moleculaire biologie, bekijkt hij de flora en de fauna als iemand die in het Steentijdperk leeft. Dat mag als een paradox klinken, in het werk van Randall-Page wordt de tegenstelling opgelost. De beeldhouwer ziet van de natuur immers niet alleen haar sculpturaal interessante vormen en grafische kwaliteiten, de natuur is voor hem een drager van betekenissen en boodschappen. Die haalt Randall-Page eruit. Hij kapt in enorme, afgeronde blokken graniet sleuven die zich rond de stenen slingeren. De monolieten worden door de grafische ingreep artefacten uit een ver verleden, ze zijn letterlijk en figuurlijk betekend. De gematerialiseerde grafiek wordt nog explicieter in de gietijzeren objecten van Randall-Page. Deze holle sculpturen hebben een vorm en een oppervlaktextuur die aan hersenen doen denken. Tegelijk roepen zij het beeld van volrijpe, zij het versteende vruchten op. In de prenten die Randall-Page in het huis van het domein exposeert, wordt de verwijzing naar bestaande natuurlijke vormen nog duidelijker. De abstracte voorstellingen op de steendrukken en etsen, fijn als kantwerk, zijn haast stileringen van de lobben van ons denkvermogen.Behalve het werk van Randall-Page is in Halle Zoersel ook een nieuwe installatie te zien van de Vlaamse kunstenares Cathérine Claeyé (1968). Zij bouwde een balkvormige houten toren zonder dak, met een smalle toegang. De binnenwanden van de toren zijn luchtblauw geschilderd, een naaldboom neemt de interieurruimte bijna helemaal in. Het is een milieuvriendelijk werk, interpreteerbaar als: de grond is vervuild, maar door de hemel naar beneden te halen kunnen wij de boom nog gezond houden. En verder is in Halle Zoersel tussen de bomen de prachtige zeilsculptuur van de Vlaamse ontwerper Amandus Vanquaille (1968) opgehangen: niet minder functioneel als beschutting dan plastisch elegant van glooiing.Tweede Natuur, Lia SchelkensSculpture Gallery, Paardenmarkt 26, 2980 Halle Zoersel,gsm: 0475/96.98.29. Tot 9 december. Enkel open op zondagmiddag van13 tot 17 uur. Gratis toegang. Cobra en CoHet SMAK in Gent staat niet meteen bekend om zijn schilderijen. In het museum worden nu over drie zalen schilderijen getoond uit de jaren 50 en 60. Het is een tijdelijke tentoonstelling met zon dertig schilderijen en een sculptuur uit de eigen verzameling. De meeste werken zijn gemaakt door kunstenaars die behoorden tot de Cobra-beweging, maar er zijn ook werken bij van andere kunstenaars, de zogenoemde lyrisch abstracten. Cobra ontstond in 1948 en groepeerde kunstenaars die in verschillende disciplines werkzaam waren. De groep stond voor het verzet tegen het dogmatisme van het Franse surrealisme onder leiding van André Breton. De Cobra-jongens wezen elke vorm van academisme af. Kunst mocht geen programma hebben, moest vrij, vitalistisch en vooral spontaan zijn. Bovendien kon er bij Cobra collectief gewerkt worden aan een schilderij. De exclusieve status van de kunstenaar werd daarmee ter discussie gesteld. Een voorbeeld van een gemeenschappelijk werk wordt in het SMAK getoond: een prachtig schriftschilderij van Serge Vandercam en Jean Dypréau. De Cobra-kunstenaars haalden hun inspiratie niet zelden uit kindertekeningen of uit een vreemde cultuur. Zo ontwikkelde Pierre Alechinsky, na een reis naar Japan, een geraffineerde schriftuur die over het oppervlak kronkelt. Van hem toont het SMAK het doek Nuages en Pantalons uit 1957.Van een ongeremde scheppingsdrang getuigen de getoonde werken van Englebert van Anderlecht: Le Grand Noir uit 1960, Composition nr. 3, niet gedateerd, en Nuit Blanche uit 1957. Van Anderlecht behoorde niet tot de Cobra-groep, evenmin als veel andere kunstenaars van wie werk geëxposeerd wordt: zij waren lyrisch abstracten, of typische vertegenwoordigers van die andere groep, La Jeune Peinture Belge. Met het verstrijken van de jaren doet het er niet meer toe. Duidelijk is dat zij allen in de sfeer van een absolute artistieke vrijheid werkten. Cobra werd als beweging in 1951 officieel ontbonden, dat is precies een halve eeuw geleden. Parallel met de Cobra-tentoonstelling kan men in het SMAK de fotos van Dirk Braeckman zien. Vanaf 28 oktober start in het museum ook de eerste uitgave van de Quadriënnal of Contempary Art, onder de artistieke leiding van de Amerikaanse curator Jeanne Greenberg Rohatyn. SMAK, Stedelijk Museum voor Actuele Kunst, Citadelpark, 9000 Gent.Tel. 09/221.17.03. Tot 15 januari.Elke dag open, behalve op maandag,van 10 tot 18 uur. Toegang 200 frank. Het noodzakelijke zwijgenMede op initiatief van grafische vormgever Pieter Geerts (1973) wordt in een leegstaande fabriek in Antwerpen een groepstentoonstelling van 17 kunstenaars georganiseerd onder de titel Het noodzakelijke zwijgen. De titel heeft hiermee te maken: de exposerende kunstenaars vinden dat het niet de taak van de kunstenaar is voortdurend zijn public relations te verzorgen om zich een toegang tot het circuit te verschaffen. Een kunstenaar wordt geacht kunst uit noodzaak te maken. Wel moeten zijn nieuwe creaties getoond worden aan het publiek. En daar rijst een probleem. Het heet dat er in Antwerpen weinig of geen expositiemogelijkheden voor actuele kunst bestaan, althans buiten het officiële circuit. Daarom zochten en vonden de initiatiefnemers van de expositie Het noodzakelijk zwijgen een tijdelijke ruimte in de voormalige bedrijfsgebouwen van koffiebranderij Rombouts. Aan de tentoonstelling wordt deelgenomen door Rita Ballinckx, Laurence Boric, Koen Broucke, Hans Eneman, Jen Gossé, Walter Hadermann, Andreas Hetfeld, Frie J. Jacobs, Gorik Lindemans, Sylvie Vandenhoucke, Kris van Dessel, Dominique V.D. walle, Jaymes Van Luppen, Jean-François van Mullem, Jan Verhaeghe, Marjan Verhaeghe en Loreta Visic. Zij brengen schilderijen, roetwerken, videos, environnements, installaties, objecten, teksten en conceptuele fotos. In wezen verschilt hun werk nauwelijks van wat er in het officiële circuit getoond wordt.Voormalige bedrijfsgebouwenRombouts, Rudolfstraat 30, 2018 Antwerpen. Gsm: 0486/98.54.12. Tot 28 oktober. Open op zaterdag en zondag van 12 tot 17 uur.Catalogus 250 frank. Samenstelling: Bert POPELIER