Wil Europa geen diamantcentrum?

Afgelopen maand raasde de Europese Commissie als een wervelwind door de Antwerpse diamantwijk. Men is ondertussen een en ander gewoon geraakt in Antwerpen na rapporten van de VN en wantoestanden in enkele Afrikaanse landen. Dat nu Europa de wind van voren zou geven, kwam voor velen onverwacht.In 1998 tekenden de diamantsector en de overheid het kader uit voor de toekomst van de diamantnijverheid in Antwerpen om verdere afbrokkeling tegen te houden. Het Sociaal Plan voorzag in een alternatieve financiering van de sociale zekerheidsbijdragen voor de arbeiders door een kleine heffing op elke transactie van ruwe diamant. Zo herverdeelde de sector onderling en konden de slijpers opboksen tegen de concurrentie uit lagelonenlanden.Na een langdurig onderzoek besluit de Europese Commissie nu dat het plan concurrentievervalsend is. Meteen wordt het principe van alternatieve financiering van de sociale zekerheid onderuit gehaald. De vraag is welke invloed de uitspraak kan hebben op andere sectoren of soortgelijke initiatieven, nu de roep naar alternatieve systemen steeds luider klinkt.Daags nadien plaatste de Europese Commissie vraagtekens bij het Belgische controlesysteem op de in- en uitvoer van diamant. België zou te strikt controleren en daardoor het principe van het vrije verkeer van goederen schenden. Men herinnert zich nog het VN-rapport dat in 2000 Antwerpen een veeg uit de pan gaf omdat het niets zou doen om diamant afkomstig van Unita-rebellen van de markt te houden. Antwerpen vocht terug en de Belgische controles werden een jaar later als model uitgeroepen. Dat uitgerekend nu een heilig Europees principe tegen het systeem wordt ingebracht, klinkt cynisch.Het Belgische model werd uitgewerkt in 1944. Het had tot doel illegale transacties, fraude en witwaspraktijken te voorkomen door niet alleen via een systeem van licenties en registraties een beeld te houden op wie op de markt actief is, maar tegelijk door fysische controle van alle zendingen zich ervan te vergewissen welk soort goederen circuleren. Wanneer het systeem tegen het licht geplaatst wordt van recente problemen als Afrikaanse conflicten en financiering van terrorisme, moet worden gezegd dat het zijn tijd ver vooruit was. Allicht kan het hier en daar nog worden verfijnd. Feit is wel dat het een succesvol evenwicht heeft gebracht tussen de economische nood aan snelheid van handelsverkeer en de maatschappelijke nood aan toezicht op de handel. Zonder een dergelijk evenwicht en duidelijke spelregels zou Antwerpen niet zijn geworden wat het vandaag is.Beide Europese beslissingen roepen vragen op. Antwerpen is het enige diamantcentrum in Europa. Meer dan 97 procent van de handel in Europa verloopt via Antwerpen en Londen, vanwaar De Beers haar goederen distribueert. Diamantbewerking op groothandelsniveau in Europa bestaat uitsluitend in Antwerpen. Zon 90 procent wordt nu al in Aziatische landen geslepen. Antwerpen resten enkele nichemarkten voor betere goederen.De cijfers stemmen tot nadenken. Ofwel voert Europa een beleid zonder kennis van zaken, ofwel verbergen de beslissingen een bewuste strategie om een einde te maken aan de positie die Antwerpen in de diamanthandel heeft weten uit te bouwen binnen Europa.De geschiedenis leert dat diamant zeer volatiel is. Lissabon speelde in de 16de en 18de eeuw een cruciale rol in de diamanthandel. Tot de Tweede Wereldoorlog was Amsterdam een geduchte concurrent voor Antwerpen. Tel Aviv bouwde met sterke overheidssteun de afgelopen 50 jaar een diamantcentrum uit. Dubai doet nu hetzelfde op nauwelijks 5 jaar tijd.De Antwerpse positie is op geen enkele wijze concurrentieverstorend binnen de Europese Unie. De concurrentie komt van buitenaf. Vancouver, Shanghai, Dubai, Tel Aviv en Johannesburg zitten in de lift en liggen klaar om de positie van Antwerpen over te nemen. Zij worden actief door hun overheid gesteund die aantrekkelijke sociale en fiscale voorwaarden aanbiedt.Binnen de Europese Unie kan geen enkel land dergelijke condities aanbieden. Europa zal daarom maar meespelen in de diamantwereld indien het de krachten bundelt in één centrum, waar de voordelen van één grote marktplaats worden gecombineerd met het aanbieden van gespecialiseerde diensten. In deze is twee is meer dan één plus één.Klaarblijkelijk wil de Europese Commissie deze realiteit niet inzien. Vermits diamant dan toch een louter Belgische aangelegenheid is, kan België maar beter zelf de belangen van deze sector behartigen. De Europese wervelwind heeft al genoeg schade aangericht.Marc van den AbeelenDe auteur is Vlaamsparlementslid voor de VLD