In kmo’s groeien loontrekkende managers vaak door naar een zelfstandige bestuursfunctie, waardoor ze aansprakelijk worden voor hun ‘daden van bestuur’. Wie zich niet verzekert, riskeert zware schadeclaims als het fout loopt.
Volgens onze wetgeving zijn bestuurders aansprakelijk wanneer zij bepaalde fouten begaan of niet reageren op duidelijke signalen dat er wat fout loopt in het bedrijf. ‘Zij moeten erover waken dat statuten en wetten worden nageleefd. Zij riskeren aansprakelijk te worden gesteld als zij bewust of door nalatigheid niet reageren op niet-naleving’, schetst advocaat Winfried Horemans van het advocatenkantoor Argus.
Onbewuste fouten
Veel managers groeien door vanuit een bediendenstatuut naar de bestuurdersfunctie. ‘Zij zijn zich vaak amper bewust van hun nieuwe aansprakelijkheid, ook als ze onbewust in de fout gaan. De laatste jaren kan het niet vervullen van fiscale en sociale verplichtingen al leiden tot hoofdelijke aansprakelijkheid. De wetgever gaat ervan uit dat je de wetten kent, maar die zijn zelfs voor een specialist moeilijk te volgen’, stelt Horemans. ‘Wie bedrijfsleider wordt, kan maar beter de regels leren , zoals een autobestuurder de verkeersregels moet kennen. De overheid vervolgt bedrijfsbestuurders steeds meer.’ De jurist merkt dit vooral bij faillissementen. ‘Bestuurders kunnen aansprakelijk gesteld worden voor elke ‘grove fout’, en dat begrip wordt ruim geïnterpreteerd. Het geldt al als een bedrijf kort voor het faillissement ondoordacht wordt leeggehaald, zelfs al ben jij als bestuurder je niet bewust van de fout. Andere gronden voor aansprakelijkheid: contracten afsluiten die het bedrijf niet kan naleven, geen normale boekhouding voeren, of financiële moeilijkheden niet aanpakken.’
Samen de boot in
Het is dan ook uitkijken voor wie niet verzekerd is. ‘In een naamloze vennootschap is een bestuurder lid van het bestuurscollege, dat altijd collegiaal beslist. Eén fout van één bestuurder kan alle bestuurders zuur opbreken. In een bvba ligt dat anders. Iedere zaakvoerder heeft apart volheid van bevoegdheid. Als eentje vastgoed verkoopt, zijn de anderen daarvoor niet aansprakelijk, tenzij ze ervan weten en niets hebben gedaan om het te voorkomen. Een voorbeeld. Het familiebedrijf wordt geleid door een vader met zijn kinderen. De zaak gaat op de fles. Blijkt dat vader kort voor het faillissement nog een zwaar contract heeft afgesloten dat het bedrijf onmogelijk aankon. De kinderen wisten ervan, maar deden niets om hem tegen te houden. Dan worden zij mee aansprakelijk.’
In familiebedrijven verloopt het doorgroeien van bediendenstatuut naar bestuurder soms zo organisch dat de bedrijfsleider beide statuten heeft, wat natuurlijk niet mag. ‘Wie een arbeidscontract heeft, staat onder gezag van een bestuur, maar als bestuurder sta je onder gezag van jezelf. Dat kan goed of slecht uitpakken. Neem een nv waar een conflict op bestuursniveau ontstaat. Het bestuur kan een bestuurder zonder reden meteen aan de deur zetten, maar kan dat niet met iemand die een arbeidscontract heeft. Wat er gebeurt bij een dubbel statuut, hangt af van de rechter. Hij kan het arbeidscontract ongeldig of de bestuursfunctie schijn vinden. Dat voorkom je niet met een bestuurdersovereenkomst met een opzegtermijn van 12 maanden, want dat is onwettelijk. Een bestuurder kan altijd zonder termijn en zonder reden worden ontslagen.’
Dek u goed in
Omdat het een complexe materie is, pleit advocaat Horemans ervoor dat iedereen bij een eerste bestuursfunctie een opleiding zou volgen. Hij geeft zelf sessies bij werkgeversorganisatie VOKA. Als curator stelt hij vrij vaak risicovolle fouten vast. ‘Bedrijven in slechte papieren maken vaak een selectie van schuldeisers die ze blijven betalen omdat ze hen te vriend willen houden, maar betalen geen btw en rsz meer.’ Hij kan nog een rist andere fouten opnoemen waarin een curator of schuldeiser een ernstige fout van de bestuurders kan zien. Redenen genoeg om zich te beschermen tegen bestuurdersaansprakelijkheid. ‘Maar veel bedrijfsleiders zijn wel economisch, technisch of op een andere manier beslagen, maar niet juridisch.’
Nochtans is een degelijke bescherming tegen bestuurdersaansprakelijkheid goed mogelijk. ‘Een bedrijfsleidersverzekering kan vrij ver gaan om onbewuste fouten te dekken. Uiteraard worden nooit bewuste fouten verzekerd. Wat precies wordt gedekt, hangt veel af van de inschatting van het risico. Gelukkig zijn tegenwoordig veel bedrijfsleiders systematisch verzekerd via hun vergoedingspakket.’
Claims als zwaard van Damocles
Tom Vermeulen (34) kwam onverwacht, maar wel voorbereid aan het hoofd van een bedrijf te staan. ‘Tot voor kort werkte ik altijd in dienst bij bedrijven. Maar de oudere eigenaar van Roam Chemie, Jos Roebben, vroeg mij om de dagelijkse leiding over te nemen. Ik vroeg aan de advocaten van Argus of ik het best in dienstverband of als zelfstandige bestuurder aan de slag ging. Na afweging van alle pro’s en contra’s bleek het zelfstandige statuut wat gunstiger, vooral dan voor het bedrijf op fiscaal en financieel vlak . Je belast de loonmassa niet extra. Je bent ook iets minder gebonden.’
Roam Chemie maakt en verkoopt chemische waterbehandelingsmiddelen, waaronder het zelf ontwikkelde, natuurlijke desinfectiemiddel Huwa-San. Bij het opstellen van zijn bestuurderscontract kwam Vermeulen alles te weten over zijn nieuwe aansprakelijkheid voor daden van bestuur. ‘Ik was verrast door wat er mij boven het hoofd hing, vooral dan door de enorme omvang van mogelijke claims. Ik wou meteen een verzekering bestuurdersaansprakelijkheid. Een standaard- verzekering werd aangevuld met aangepaste clausules voor de chemie, vooral dus hogere bedragen.’
Voor al wie bestuursdaden stelt
Tom Vermeulen heeft naast economische knowhow ook een juridische achtergrond, wat deels zijn alertheid voor de risico’s verklaart. Maar hij merkt dat het onderwerp nu toch ook leeft bij andere bedrijfsleiders. ‘De meesten zijn hiervan op de hoogte. Wat wordt onderschat, is dat de aansprakelijkheid kan slaan op al wie in een bedrijf daden van bestuur stelt, ongeacht of hij in de raad van bestuur zit of niet. Daarom hebben we bij Roam Chemie een bedrijfspolis voor bestuursaansprakelijkheid, die bijvoorbeeld ook de commerciële en de technische directeur beschermen. Voor de prijs moet je het niet laten.’
Tips voor bestuurdersaansprakelijkheid
- Een bestuurder hangt een veel groter aansprakelijkheidsrisico boven het hoofd dan een loontrekkende manager.
- Wie overstapt van het managers- naar het bestuurdersstatuut, moet het eerste volledig laten vallen of hij riskeert problemen.
- Een foute bestuursdaad die u zelf niet bewust hebt gemaakt, kan u toch duur te staan komen, zeker in een nv, maar ook in een bvba, als u niets deed om een fout recht te zetten.
- Nieuwe bestuurders volgen beter een cursus over bestuurdersaansprakelijkheid, want de risico’s zijn niet min en complex.
- Een goede verzekering kan veel ellende voorkomen, zeker bij een bedrijfsconflict of faillissement.