Uw hele leven neemt u beslissingen over uw vermogen of voert u financiële transacties uit. Maar na een ziekte of een ongeval bent u daar soms niet langer toe in staat. De zorgvolmacht biedt een uitweg.
Een ongeval dat uitmondt in een comateuze toestand, een ziekte die zware hersenschade veroorzaakt of een vergevorderde vorm van dementie: het zijn allemaal scenario’s waarin mensen niet langer in staat zijn om zelf bepaalde handelingen te stellen of beslissingen te nemen.
Maar de financiële mallemolen valt niet stil als mensen wilsonbekwaam worden: de facturen blijven binnenstromen, een beleggingsportefeuille heeft aandacht nodig, een opbrengsteigendom moet worden beheerd en een planning van de successie dringt zich op. Wie op dat moment geen regeling heeft getroffen, komt terecht in een regime van bewindvoering.
Een vrederechter wijst dan een bewindvoerder aan die uw financiën beheert. Dat kan een familielid zijn, maar ook iemand extern, als de vrederechter dat nodig acht. ‘De bewindvoerder staat onder controle van de vrederechter, die op geregelde tijdstippen de rekeningen controleert en die voor belangrijke transacties ook zijn goedkeuring moet geven. Het is dus een vrij zware procedure, waar niet iedereen zich comfortabel bij voelt’, zegt notaris Christoph Castelein.
‘Het is vooral belangrijk dat het opstellen van de zorgvolmacht gebeurt in alle transparantie.’
Dat scenario kunt u vermijden door vooraf een zorgvolmacht te geven. Daarmee krijgen een of meerdere personen de volmacht om de financiën te beheren op het moment dat de volmachtgever daar zelf mentaal niet meer toe in staat is. ‘Veel mensen willen dan dat hun partner of de kinderen het vermogen beheert, zonder dat ze verantwoording moeten afleggen aan iemand buiten de familie. En net dat maakt de zorgvolmacht mogelijk’, zegt Paul Raepsaet, Director Special Needs Planning bij BNP Paribas Fortis.
Vertrouwen
In principe kunt u zelf een zorgvolmacht opstellen, al zijn er goede redenen om toch bij een notaris aan te kloppen. Raepsaet: ‘Met een zorgvolmacht die niet is opgesteld via een notariële akte kan de lasthebber bijvoorbeeld geen onroerend goed verkopen. Dat is een hele grote beperking, want voor veel mensen is vastgoed zowat het belangrijkste onderdeel van hun vermogen.’
Daar komt nog eens bij dat het mogelijk is om voorwaarden te formuleren, wat u toch het best overlaat aan specialisten. Notaris Lorette Rousseau: ‘Het is essentieel dat er een mandaat op maat wordt uitgewerkt dat rekening houdt met de concrete wensen van de volmachtgever.’
‘De zorgvolmacht kan mensen niet tegen zichzelf beschermen.’
Als de volmachtgever meerdere personen aanstelt om zijn vermogen te beheren, kan hij bepalen dat zij allemaal uitdrukkelijk hun akkoord moeten geven voor transacties die een bepaald bedrag overstijgen. Of hij kan ook laten vastleggen dat zijn gezinswoning niet kan worden verkocht zolang hij daar zelf verblijft. Of hij bepaalt de volgorde waarin gebouwen moeten worden verkocht als er nood is aan liquide middelen, bijvoorbeeld om de factuur van het rusthuis te betalen.
‘Het is vooral belangrijk dat het opstellen van de zorgvolmacht gebeurt in alle transparantie, zodat alle betrokkenen weten waar ze zich aan kunnen verwachten en dat mogelijke conflicten ook bespreekbaar worden. Dat is ook waar we bij onze klanten het meeste aan werken. Want een zorgvolmacht in een sfeer van wantrouwen is absoluut niet in het belang van een kwetsbare persoon’, zegt Raepsaet. Loopt het toch fout, bijvoorbeeld omdat er sprake is van misbruik, dan treedt een vrederechter alsnog op als scheidsrechter. In het uiterste geval kan hij de zorgvolmacht verbreken en kiezen voor de bewindvoering.
Bescherming tegen uzelf
De zorgvolmacht biedt veel voordelen, maar er is ook een belangrijke beperking: met een zorgvolmacht bent u niet beschermd tegen uzelf. Want wie een zorgvolmacht geeft, kan nog altijd zelf financiële transacties uitvoeren of belangrijke beslissingen nemen over zijn vermogen. Dat kan problematisch zijn bij personen die kampen met verslavingen of bij ouderen die kampen met dementie of geheugenverlies en daardoor heel kwetsbaar zijn voor onverstandige aankopen of investeringen.
‘Alleen een vrederechter kan beslissen dat deze personen niet langer zelf hun eigen vermogen kunnen beheren door voor hen een bewindvoerder aan te stellen. De zorgvolmacht is dus vooral geschikt als instrument om het beheer van de financiën te regelen wanneer mensen daar zelf niet meer toe in staat zijn. Maar het kan mensen niet tegen zichzelf beschermen’, besluit notaris Castelein.
3 redenen om een zorgvolmacht te geven
De zorgvolmacht is uiterst relevant in het kader van de vergrijzing en ouderdomsziekten zoals dementie. Paul Raepsaet,director Special Needs PlanningBNPParibas Fortis: ‘Voorwaarde is natuurlijk wel dat de zorgvolmacht tijdig wordt geregeld en dat de dementie nog niet in een vergevorderd stadium is. De persoon die de volmacht geeft moet zich ten volle bewust zijn van de impact van die beslissing.’
Het is een groot misverstand dat een zorgvolmacht alleen nuttig is in een latere levensfase. Notaris Lorette Rousseau: ‘De zorgvolmacht is een voorzorgsmaatregel waarmee mensen kunnen bepalen wie hun vermogen moet beheren op het moment dat ze dat zelf niet meer kunnen, bijvoorbeeld door een ziekte, een ongeluk of een handicap. Die scenario’s hebben niets te maken met leeftijd, want iedereen kan een ongeluk hebben met zware mentale of fysieke gevolgen.’
Ook voor wie alle opties wil openhouden voor de successieplanning kan de zorgvolmacht nuttig zijn. Notaris Christophe Castelein: ‘Het kan een middel zijn om te anticiperen op onvoorziene situaties een ongeval of een ziekte op een moment dat er nog niets geregeld is voor de successieplanning. Zonder zorgvolmacht loopt de successieplanning vast, want de partner heeft dan nog maar weinig bewegingsruimte. Met een zorgvolmacht kan de partner bijvoorbeeld toch nog belangrijke beslissingen nemen in het kader van successieplanning, denk maar aan schenkingen aan de kinderen.’