Een godsgeschenk uit Vlaamse bierketels

De aardbeving van 30 oktober in midden Italië, de zwaarste sinds 1980, hield lelijk huis in Norcia, een bergstadje in Umbrië vlak bij het epicentrum. Na het ochtendgebed ontdekten de benedictijnen dat de veertiende-eeuwse San Benedetto-basiliek, een trekpleister voor pelgrims en van levensbelang voor de economie, in een ruïne was herschapen.

Ook hun klooster werd zwaar getroffen, maar als bij wonder bleef de brouwerij in een gerestaureerde schuur in datzelfde gebouw ongeschonden. Een godsgeschenk, want hun Birra Nursia, naar de oude Latijnse benaming van de stad, is meer dan ooit de reddingsboei van de benedictijnen.

Vier jaar geleden beslisten ze er te brouwen, om volgens de regel van Benedictus - ora et labora: bid en werk - met handenarbeid in hun onderhoud te voorzien, maar ook om hun klooster op te knappen. Dat was broodnodig, omdat het bijna 200 jaar had leeggestaan, nadat Napoleon alle benedictijnen in 1810 had verbannen.

Pas in 2000 keerden die terug naar Norcia. Amerikaanse benedictijnen namen er hun intrek, onder impuls van hun orde, de lokale aartsbisschop, bestuurders en inwoners. Zij hadden er sterk op aangedrongen om de stad nieuw leven in te blazen.

Op zoek naar brouwexpertise klopten de monniken van Norcia, voor de helft Amerikanen, aan bij de Sint-Sixtusabdij in Westvleteren. Toen ze daar naar een kleinschalige voorbeeldbrouwerij vroegen, verzeilden ze bij de Sint-Benedictusabdij in het Noord-Limburgse Achel, en haar gereputeerde lekenbrouwer Marc Knops.

Voor het grote publiek is de 53-jarige Knops een nobele onbekende, maar in de biersector is hij een naam als een klok. Vijftien jaar geleden serveerde de abdij van Achel haar bier enkel op tap, in de eigen taverne. Nadat een klant hem had aangeprezen bij de monniken, werd Knops gevraagd om de kwaliteit gevoelig op te krikken om het bier op fles te kunnen verkopen. Hij verfijnde de Achel 8 en schreef het recept van de Achel Extra Bruin.

Van nul begonnen

Toen de prior van Norcia hem vier jaar geleden in een brief om hulp vroeg, moest Knops geen tweemaal nadenken. ‘Ik zegde onmiddellijk toe’, blikt hij terug. We spreken hem aan de telefoon vanuit de abdij in Achel, waar hij tweewekelijks vier à vijf dagen na elkaar brouwt. ‘Ik hou ervan om dingen te creëren. Net als in Achel begon ik in Norcia van nul.’

Slechts een van de benedictijnen, broeder Francis uit Texas, had een beetje ervaring als amateur-brouwer. Hij had zich bekeerd tot de ‘craft beer’-beweging na het drinken van een rode Chimay. Marc Knops: ‘Ik heb broeder Francis opgeleid. Vandaag zijn twee jonge benedictijnen verantwoordelijk voor het brouwproces. Dankzij donaties hadden we genoeg middelen voor een goede brouwinstallatie.’

Het werkritme was uniek, herinnert Knops zich. ‘Omdat de benedictijnen zeven keer per dag religieuze dienst hebben, was ik regelmatig alleen aan het brouwen. Na mijn vertrek voerden ze een aflossingssysteem in, zodat er altijd iemand aan de ketels staat.’

Mystiek

Knops verbleef tijdens de opstart dikwijls dagen aan een stuk in Norcia. ‘Meestal logeerde ik in het klooster. De rust en de mystiek die je daar ervaart, vind je nergens. Ik genoot het privilege om er alleen met monniken te brouwen. Ik voelde me er veel minder opgejaagd dan in een commerciële brouwerij.’

Knops bedacht ook de recepten van de beide Nursia-bieren, een blond van 6 procent en een donker van 10 procent. ‘Toen de monniken destijds in Westvleteren logeerden, hebben we er een degustatie gehouden van Belgische trappisten en commerciële bieren. Ze wilden minder bittere bieren dan de onze, zodat ze in Italië in de smaak zouden vallen. Het blonde bier is een lichtgekruide dorstlesser, het donkere is heel stevig en uitgebalanceerd. Ze wilden vooral bier brouwen dat ze zelf graag drinken.’

In Norcia doen de monniken vandaag alles zelf, van het brouwen tot het bottelen en de verzending. Ze begonnen bescheiden met 2,5 hectoliter per dag, dat zijn amper 30 bakken. Knops: ‘Ik zei hun dat dat veel te weinig was.’ Hij kreeg snel gelijk. De bieren bleken een hit in lokale winkels en restaurants, in een stad van fijnproevers, wijd en zijd bekend voor haar truffels, pecorinokaas en prosciutto. Knops: ‘De monniken krikten hun productiecapaciteit al vlug op tot 12 hectoliter, soms twee brouwsels per dag.’

Birra Nursia verwierf ook internationaal faam. De monniken brengen sinds begin dit jaar al 40 procent van hun productie aan de man in de Verenigde Staten, via een Californische verdeler. Klanten bestellen via de hyperprofessionele website - waar je onder andere een video van het brouwproces kan bekijken - en er is zelfs een fanclub van trouwe klanten, de ‘Brewmonks’ Club’. Toch is het de bedoeling de brouwerij kleinschalig te houden, in lijn met de soberheidsleer van Benedictus.

Hitparade

De benedictijnen beseffen dat hun bierverkoop verre van toereikend is om de basiliek en hun klooster erbovenop te krijgen. Maar aan vindingrijkheid ontbreekt het hun niet. Ze gaven vorig jaar al een succesvolle cd uit met gregoriaanse gezangen die in de Verenigde Staten tien weken lang de hitparade voor klassieke muziek aanvoerde. Op hun website lanceerden ze ook een grootschalige campagne om te doneren voor de heropbouw, waarvoor ze 7 miljoen euro zoeken.

‘Daarmee willen ze onder andere de bouw van een nieuwe brouwerij financieren’, weet Marc Knops. ‘Ze overwegen die te vestigen in een ander klooster, op een heuvel net buiten de oude stadswallen, omdat het daar veiliger is. Toen ik hen de laatste keer hoorde, leefde de helft in tenten en anderen in wooncontainers. Begin volgend jaar ga ik wellicht nog eens ter plaatse.’

Het lot van de brouwerij in Norcia en de benedictijnen ligt Knops na aan het hart. Na al die jaren heeft hij er een speciale band mee. ‘Ik werk heel graag met die monniken. Ze zijn veel vooruitstrevender dan velen denken. Ze hadden in Norcia allemaal een iPad en waren van alles op de hoogte. Het was een geweldig avontuur, met een leuke bende van gemiddeld 33 jaar. Vorig jaar kwamen ze zelfs mijn brouwerij inwijden.’