De plicht tot revolutie van Steve Bannon

Twitter haalde afgelopen vrijdag het profiel van Steve Bannon offline, nadat hij publiek geopperd had de hoofden van immunoloog Anthony Fauci en FBI-directeur Christopher Wray op spiesen aan het Witte Huis te plaatsen. Het was even geleden dat Bannon in het nieuws was. De keer voordien was in augustus, toen bekend raakte dat hij aangeklaagd wordt wegens financiële fraude. Hij zou een deel van het geld dat hij verzameld had voor Trumps muur langs de grens met Mexico in eigen zak gestopt hebben.

Bannon heeft ooit betere tijden gekend. In 2016 was hij hoofdredacteur van de rechtse nieuwssite Breitbart toen Donald Trump hem binnenhaalde om zijn slabakkende voorverkiezingscampagne recht te trekken. Bannons strategie om hem te profileren als de radicaal conservatieve anti-establishmentkandidaat (‘America First’) had effect. Trump haalde niet alleen zijn Republikeinse concurrenten onderuit, hij versloeg nadien ook zijn Democratische opponente Hillary Clinton.

Plicht en lot

Maar wie is Steve Bannon en hoe gevaarlijk is hij? Die vragen motiveerden de Amerikaanse cineast Errol Morris (‘The Fog of War’) om hem te benaderen voor een documentaire: ‘American Dharma’. Morris’ methode is om zijn onderwerpen dagenlang te interviewen en die gesprekken te condenseren tot een verhelderende en cinematografisch interessante film. Deze keer was de invalshoek om Bannon een reeks films te laten kiezen die hij waardevol acht. ‘Ik zie films als een soort rorschachtest', stelt Morris op het festival van Venetië. ‘Je kan ze vaak op verschillende manieren interpreteren, en jouw interpretatie zegt me wie je bent.’

Bannon bleek vooral te kiezen voor westerns en oorlogsklassiekers als ‘My Darling Clementine’, ‘The Bridge on the River Kwai’ en ‘12 O’Clock High’, over leidersfiguren die worstelen met hun plicht, maar die finaal vervullen. Vandaar ook het woord ‘dharma’, een begrip uit de Indiase samenleving dat Bannon omschrijft als ‘de combinatie van plicht, lot en voorbestemdheid’. Het is ‘wat hij moet doen’. In zijn geval is dat mee de broodnodige revolutie creëren die 'het verrotte systeem' van de permanente politieke klasse onderuithaalt.

‘Ik vroeg me voortdurend af of Bannon gelooft in zijn eigen ideologie,’ zegt Morris. ‘Is hij echt overtuigd of is hij eerder een verkoper, een kwakzalver, een opportunist die die ideeën verkondigt om macht te vergaren? Eerlijk gezegd neig ik naar het tweede, maar ik moet toegeven dat hij die ideeën zeer overtuigend aan de man brengt. Dat maakt me bang.’

Platform

Morris’ bezorgdheid verdween niet toen Bannon een jaar na Trumps eedaflegging aan de deur werd gezet. Ze is ook niet verminderd nu de president het Witte Huis moet verlaten. Een van de redenen is dat Bannons visie op bepaalde punten wel degelijk steek houdt, merkt Morris op.

‘Als Bannon zegt dat de middenklasse in Amerika een vreselijk probleem heeft, ga ik akkoord,’ zegt hij. ‘Ik ben opgegroeid in de jaren 50. Mijn vader is gestorven toen ik twee was en mijn moeder heeft mijn broer en mij grootgebracht met het salaris van een leerkracht. Dat zou vandaag niet meer mogelijk zijn. De middenklasse valt achterover en de kloof tussen de haves en have nots is enorm gegroeid. Mede door het beleid van Trump trouwens. Misschien heeft Bannon dus gelijk als hij zegt dat we afstevenen op een revolutie. Maar ik kan niet akkoord gaan met zijn remedies, om zich af te zetten tegen andere mensen en andere rassen. Dat vind ik walgelijk en afschuwelijk.’

Morris geeft toe dat hij om die reden lang getwijfeld heeft of hij wel een film zou wijden aan Bannon. Moet je dat ideeëngoed wel een platform geven? Uiteindelijk vond hij dat hij niet anders kon. ‘Het is belangrijk dat we over mensen als Bannon praten en proberen te begrijpen wat ze bedoelen als ze het over nationaal populisme hebben,’ besluit hij. ‘Zwijgen is een grove vergissing.’