Femmy Otten toont menselijkheid in kwetsbare kunst

'Zal ik even de performance doen voor jou?', vraagt Femmy Otten (40) een dag voor de opening van haar tentoonstelling in De Warande in Turnhout. Ze verdwijnt achter een tapijt in een nis in een muur. Het duurt even voor ze de juist houding heeft gevonden, maar dan verschijnt onder de onderkant van het tapijt de weelderige haarbos van de kunstenares. Ze schudt even met haar hoofd.

'Dat is het', zegt ze wanneer ze even later weer met beide voeten op de grond staat. 'Ik ga dit niet elke keer doen, hoor. Er komen actrices'. Het menselijk haar zit voor Otten vol symboliek. Het wijst op kracht als het los en weelderig hangt. Tegelijk is het heel intiem. Te intiem soms, waardoor het wordt verborgen.

In ieder geval is het haar een deel van het menselijk lichaam, een weerkerend onderdeel in Ottens oeuvre. Otten tekent, schildert en maakt sculpturen, bij voorkeur in hout. Ze groeide op in Amsterdam, in een streng protestants gezin. 'Ik kom uit een familie waar je alleen zwarte drop mocht eten. Gekleurde drop was te frivool. Kunst en muziek heb ik nooit gekend als meisje. Bij mijn grootmoeder vond ik een boek over kunstgeschiedenis. Dat was mijn heilige graal. Ik tekende heel graag.'

Een kunsttraditie was er niet ten huize Otten, maar haar ouders maakten geen bezwaar toen ze op haar 17de beeldende kunst ging studeren in Den Haag. 'Ze zagen dat dat het enige was waarvoor ik deugde. Onder meer omdat ik nogal dyslectisch ben', zegt ze lachend.

'Toen ik in Den Haag was afgestudeerd, heb ik vier jaar in de zorg gewerkt terwijl ik in mijn atelier volop experimenteerde.' Ze wijst naar een piepklein zeeschilderijtje in een houten lepel uit 2008. 'Die was van een vrouw bij wie ik toen aan huis kwam. Toen ik het zeezicht in de pollepel schilderde, voelde ik dat ik iets te pakken had. Een soort van artistieke vrijheid.'

Die vrijheid bracht haar in 2009 naar het HISK in Gent, waar ze nog twee jaar studeerde. In Turnhout heeft ze nu met 'Rainbow Woman' haar eerste overzichtstentoonstelling. Een maand lang resideerde ze in De Warande om ook muurschilderingen aan te brengen. Er zijn veel verwijzingen naar de oude schilderkunst, Indiase mystiek en spiritualisme, seksualiteit en lichamelijkheid. De kunst van Otten is er een van verlangen, kwetsbaarheid en engagement. Van stilte en schoonheid.

Ze denkt veel na over haar kunst, maar pas na de creatie. 'Ik laat mijn gevoel primeren. Mijn kunst is de manier om orde in de chaos in mijn hoofd te scheppen. Als ik een werk maak, is het een soort van visioen waaraan ik geen verbale betekenis wil geven. Het is ontdaan van alle intellectuele pretentie. Ik geloof in het instinctieve denken, het loskomen van het ego.'

De ene keer schildert ze, de andere keer slaat ze aan het beeldhouwen. 'Het is een afwisseling. Met schilderen beland ik snel in een crisis. Na twee uur zie ik het niet meer. Dan moet ik een paar dagen gaan houthakken, sculpturen maken dus. Dat geeft me een rust die me uiteindelijk in een soort roes brengt. '

'Het duurt maanden voor een werk klaar is. Ik begin aan iets en dan ligt het een hele poos te sudderen. Tot ik een idee heb om voort te werken.'

Ze toont in de eerste zaal een nieuwe, titelloze houten sculptuur. 'Het begon als een omgekeerde regenboog, maar dat was niet zo goed. Uiteindelijk is het een voorovergebogen vrouw geworden met twee uitsteeksels die op penissen lijken.' Die thematiek komt vaker terug. Vrouwen met penissen of mannen met borsten. Een daarvan, 'And Life Is Over There', staat bij het gemeentehuis van Den Haag. 'Er was twijfel in het begin. Of ze het wel wilden. De preutsheid verspreidt zich als een olievlek. Maar ik heb doorgezet.'

In Turnhout staat een kleine, houten replica. 'Het gaat niet om tweeslachtigheid. Ik wil man en vrouw als een compleet geheel afbeelden. Er zit ook de notie van seksuele gelijkwaardigheid tussen man en vrouw in. Daar zijn we nog lang niet. Toen de eerste man op de maan stond, was de wetenschap er nog altijd niet in geslaagd de clitoris volledig in kaart te brengen. De kloof is er nog steeds.'

Otten snelt naar het marmeren beeld 'Ontklede dagen II'. Het stelt de zintuigen voor: neus, oor, oog, mond. 'En een penis en een vagina. Je kijkt er misschien van op, maar dat zijn ook zintuigen. Ze horen erbij.'

Het vrouwbeeld komt voortdurend terug in de expo. Er zijn prachtige zelfportretten geïnspireerd op de Vlaamse primitief Rogier Van der Weyden. Er zijn oosterse reliëfs van vrouwen geïnspireerd door de vele reizen naar Azië. 'In India heb ik mijn protestantse achtergrond achter me kunnen laten.' Er is het titelwerk 'Rainbow Woman', waarbij rond een opengesperde amandel vrouwenkleedjes zijn geschilderd, die je als onderdrukkend en bevrijdend kan interpreteren.

De geboorte van haar twee dochters - ze zijn nu twee en vier - inspireerde Otten tot enkele werken over zwangerschap en geboorte. Het indrukwekkendst is 'One Tear at a Time', een ronddraaiende sculptuur van een zwangere vrouw. 'Zwangere vrouwen worden haast nooit afgebeeld in de kunstgeschiedenis. Vraag me niet waarom. De geboorte is nochtans de meest intense ervaring die je kan meemaken. Dichter bij de dood kom je niet.'

Femmy Otten, tot 7 november van woensdag tot zondag in De Warande in Turnhout.