België maakt databank met roofkunst uit WO II

Rond een tak kronkelen twee slangen terwijl Eva met half toegeknepen ogen voor zich uitkijkt met een appel in de hand. Het schilderij draagt het inventarisnummer 5048, in de collectie van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA). Het dateert van de 16de eeuw en is van de hand van de Duitse schilder Lucas Cranach I.

Het probleem is de origine. In 1951 is het afgestaan aan het museum nadat het in 1945 was teruggevonden door de geallieerden. Het was twee jaar eerder verkocht in Brussel en zo beland in de kunstcollectie van nazikopstuk Hermann Göring, die tijdens de oorlog een massa kunst confisqueerde.

Geen reactie

Wie goed zoekt op de website van het KMSKA zal het werk ook terugvinden op een webpagina met nog 20 andere werken die na de oorlog aan het museum zijn afgestaan en waarvan de herkomst onduidelijk is. Iedereen die nieuwe gegevens kan aanbrengen over de werken wordt aangespoord te mailen naar herkomst@kmska.be. Navraag bij het museum leert dat de oproep in april vorig jaar online is gezet. Nog niemand heeft gereageerd.

Wie goed zoekt, zal ook op de websites van andere musea in ons land soortgelijke lijsten vinden, die ook vorig jaar online zijn gezet. Op de website van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Brussel staan zo een 25-tal werken opgelijst, op die van het M-Museum in Leuven één werk en nog één bij het Hof van Busleyden in Mechelen.

Twee claims

Dat heeft nog niet geleid tot een toestroom van claims. In een parlementair antwoord aan Open VLD-senator Lionel Bajart meldt minister van Wetenschapsbeleid Sophie Wilmès (MR) dat er de voorbije tien jaar nog maar twee claims zijn geweest om verdwenen cultuurobjecten uit WO II te restitueren: een tekening uit de collectie van de Koninklijke Bibliotheek van België, die effectief is teruggegeven aan de erfgenamen, en een schilderij uit de verzameling van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, waarover de besprekingen nog lopen.

Volgens Wilmès is er in totaal sprake van 108 kunstwerken in elf musea in ons land. Het gaat om 78 schilderijen, onder andere van Jacob Jordaens I en Pieter II Bruegel, en 30 andere kunstwerken, zoals beeldhouwkunst, meubels en wandtapijten. Daarnaast is er nog een grotere verzameling van zo’n 600 archeologische voorwerpen, boeken en andere werken.

‘Dit jaar zullen de herkomstgegevens van alle werken worden samengebracht in een centrale databank van de overheidsdienst Wetenschapsbeleid’, kondigt de minister aan. Iedereen zal de databank kunnen doorzoeken.

België heeft een lange weg afgelegd sinds het in 1998 in Washington samen met 43 andere landen heeft beloofd erfgenamen te helpen kunstwerken terug te krijgen die het naziregime had gestolen.

Al in 2001 lijstte de Belgische Studiecommissie Joodse Goederen alle verdachte kunstwerken op in haar eindrapport. Maar pas in 2014 nam de overheidsdienst Wetenschapsbeleid het initiatief om de kwestie te bespreken met de culturele instellingen. Zo ontstond eind 2017 een interfederale werkgroep Cultuurgoederen Tweede Wereldoorlog, die de herkomst van de werken opnieuw heeft bestudeerd en waarvan de resultaten in de nieuwe databank zullen staan.