Latijns-Amerikaanse kunst vindt eigen identiteit bij Christie's

Eind juni stelde de Cubaanse kunstenaar Wifredo Lam (1902-1982) zijn veilingrecord scherper. Bij Sotheby's werd zijn schilderij 'Omi obini' voor net geen 10 miljoen dollar geveild. Lam is ook op de veiling van vandaag bij concurrent Christie's de blikvanger. Een record gaat hij allicht niet breken. 'Femme Cheval' uit 1955 wordt geschat tussen 2,7 en 3,7 miljoen dollar. Het is een van de weinige schilderijen van Lam dat nog in privébezit is. Het behoorde ooit tot de collectie van de Venezolaan Alfredo Boulton, een van de belangrijkste Zuid-Amerikaanse denkers en kunstcritici van de 20ste eeuw.

'Femme Cheval' is artistiek een van Lams sleutelwerken. In het schilderij combineert hij Afro-Cubaanse verbeelding en tradities met kubistische vormtaal. Dat hoeft geen verbazing te wekken. Lam werd geboren in Cuba, maar verhuisde op zijn 23ste naar Madrid, waar hij aan de academie de toenmalige Europese avant-garde leerde kennen. Na de Spaanse burgeroorlog, waaraan hij actief deelnam, trok hij naar Parijs. Daar geraakte hij bevriend met Pablo Picasso. Via de Spaanse meester leerde hij het surrealisme kennen. Hij combineerde dat met tribale kunst uit Oceanië en Centraal- en Zuid-Amerika. Die combinatie maakt zijn oeuvre zo uniek.

Volgens Christie's is de Latijns-Amerikaanse kunstmarkt al enkele jaren in volle bloei. Vandaar dat het nog tot 18 november een online veiling organiseert. Maar de belangrijkste veiling vindt vanavond in de veilingzaal in New York plaats. Al moet je dat ook enigszins relativeren. De meeste biedingen gebeuren sowieso via de telefoon.

De onlineveiling bestaat uit 70 loten van moderne en hedendaagse Latijns-Amerikaanse kunstenaars. Je kan er al koopjes doen vanaf 1.000 dollar. Kijk eens naar de werken van Rufino Tamayo, Francisco Toledo of Agustín Cárdenas. Latijns-Amerikaanse kunst is lang ondergewaardeerd geweest. Dat is voor een deel te wijten aan de focus op westerse kunst in de kunstgeschiedenis. In 19de eeuw zakten veel Midden- en Zuid-Amerikaanse kunstenaars af naar Europa. Ze werden vooral opgemerkt als ze zich inschakelden in het geheel van de westerse kunst.

De Uruguayaanse kunstenaar en theoreticus Joaquin Torres Garcia (1874-1949) bracht daar verandering in. Hij werkte 43 jaar in Europa. Hij ontwierp onder meer het Uruguayaanse paviljoen voor de wereldexpo in Brussel in 1910. Torres Garcia lag aan de basis van het zogenaamde constructief universalisme dat in Zuid-Amerika erg populair werd. De basis van de kunst was een raster. Ieder raster bestond uit verschillende picturale symbolen die uit de oude culturele tradities konden komen. Daarom was Torres Garcia zo belangrijk. Hij integreerde de eeuwenoude Latijns-Amerikaanse beeldtaal in de toenmalige hedendaagse kunst. Toen hij in 1934 naar Montevideo terugkeerde, richtte hij enkele instellingen op om de Latijns-Amerikaanse kunst en zijn ideeën daarover beter bekend te maken. Het belangrijkste was het Atelier Torres Garcia, dat hij in 1942 oprichtte. Het bleef tot 1962 actief. De kunstenaar was toen al 13 jaar dood.

Je kan zeggen dat Fernando Botero (88) een nakomer van de constructivisten is. De schilderijen van de Colombiaanse kunstenaar zijn bevolkt met groot opgeblazen figuren die vaak uit grote kleurvlakken bestaan. Op de veiling bij Christie's wordt zijn schilderij 'Card Players' uit 1986 aangeboden. Je kan er niet anders dan een leuke knipoog naar de beroemde en peperdure kaartspelers van Paul Cézanne in zien.

Tegelijk is het schilderij een verwijzing naar Botero's geboorteplaats Medellin. Als een jonge kunstenaar ging hij vaak inspiratie halen in de plaatselijke hoerenbuurt. Twee van de vier kaartspelers zijn allicht hoertjes. De mannen zijn klanten, met de madame van het huis op de achtergrond.

Bolero's schilderij, dat sinds de creatie bij dezelfde verzamelaar zit, is geschat tussen 1 en 1,5 miljoen dollar. Daarmee komt hij in de buurt van zijn veilingrecord van vorig jaar dat op 1,7 miljoen dollar staat.