De vergeefse strijd tegen patriarchale bolwerken

Of hij een Griekse tragedie wilde herschrijven met een sterke vrouwenrol op maat van actrice Sofie Decleir? Dat vroeg Zuidpool twee jaar geleden aan de Nederlandse schrijver Ilja Leonard Pfeijffer, zelf classicus van opleiding. De theatergroep uit Antwerpen staat bekend om haar gedurfde en eigenzinnige ensceneringen van klassiekers uit de theaterliteratuur. Het was Zuidpool in die zoektocht ook opgevallen dat het klassieke theatercanon weinig ruimte biedt voor sterke vrouwenrollen. Als vrouwen al een prominente rol spelen, is dat meestal ondergeschikt aan of ten dienste van een allesoverheersende man, zoals in 'Medea'.

De schrijver van 'La Superba' en 'Grand Hotel Europa' kwam, een beetje tot verrassing van de Zuidpool-ploeg, uit bij een compleet nieuwe tekst over de MeToobeweging.  Als je het over een vrouw hebt als gewilde of ongewilde protagonist kan je niet om de MeToobeweging heen, vond Pfeijffer.

Dat is niet zonder risico. MeToo is gevoelige materie en wie de boeken en columns van Pfeijffer heeft gelezen, weet dat ironie bij hem nooit ver weg is. Een van de grote problemen met die stijlfiguur is dat ze verkeerd begrepen kan worden. Om het allemaal nog wat gewaagder te maken, liet Pfeijffer zich voor zijn 16de toneeltekst inspireren door de zaak rond de Amerikaanse filmproducent Harvey Weinstein waaruit MeToo voortsproot.

Angelina Jolie

Decleir vertolkt in 'De aanzegster' een geroemde Hollywoodactrice die ervoor kiest niet langer te zwijgen over haar verkrachting door een machtige filmbons. Na bijna 20 jaar heeft ze eindelijk de moed gevonden om met haar verhaal naar buiten te komen. Ze wordt wereldwijd een voorbeeld voor andere vrouwen en zet een beweging in gang die in alle gelederen van de samenleving voelbaar is. Net zoals in 2017 gebeurde. 'De lijst met slachtoffers van Donald Krinzfield is uitgebreid en we hebben nog een nieuwe klinkende naam aan onze zijde: Angelina Jolie!', joelt de manager van Decleirs personage in een van de vele euforische scènes van het stuk.

Krinzfield symboliseert Weinstein, al is de gewraakte man twee uur lang nergens te bespeuren. Alles draait rond de actrice Lulu en een groep mannen die rond het drama cirkelen: haar manager, haar vriend, de advocaat van Krinzfield en de televisiepresentator bij wie Lulu haar bekentenis doet. Het personage van Decleir is gebaseerd op Asia Argento. Zij was in oktober 2017 een van de aanjagers van de MeToobeweging.

Burlesk

Maar het MeTooverhaal an sich is niet waarover het gaat in 'De aanzegster'. Pfeijffer smokkelde zo veel fictieve ingrediënten in zijn tekst en absurde kronkels in zijn personages dat de Weinstein-affaire vrij snel is vergeten. We zien op scène stuk voor stuk kleurrijke figuren zonder in zware karikaturen te vervallen. Alleen het personage van Stijn Van Opstal, die een domme, onhandige dj speelt en de vriend van Lulu, is misschien wat burlesk. Maar ja, het blijft Hollywood. En gelukkig wordt ook hij op het einde getroffen door het lot in de vorm van een dramatische wending in zijn leven.

'De aanzegster' levert twee interessante inzichten op die MeToo overstijgen. Ze zijn misschien niet helemaal nieuw, maar Pfeijffer verwerkt ze met veel prudentie en vernuft in zijn tekst. De eerste is dat het vandaag bij zaken van groot maatschappelijk of economisch belang almaar minder draait om de waarheid, maar om hoe de waarheid door de verschillende partijen in de markt wordt gezet. Veel dialogen in het stuk draaien om fake news en hoe dat niet meer weg te denken is uit de spektakelarena die Twitter en televisie zijn geworden, zoals wanneer Lulu en haar hyperactieve manager (knappe rol van Robby Cleiren) ruziemaken over waarheid en gerechtigheid. 'Het gaat erom welke waarheid wordt geloofd. De media bepalen wie schuldig is.'

Geringe nieuwswaarde

Een andere, eerder feministische gedachte: hoe goedbedoeld de MeToobeweging ook was, seksisme en patriarchaal denken blijven diep ingebakken in onze maatschappelijke structuren. In de epische eindscène komt Lulu tot die bittere conclusie, die ze vasthaakt aan de kritiek dat iets pas waar is als het in een frame past. 'Ik kan nu nog wel een heel jankverhaal gaan ophouden over de positie van de vrouw in onze zogenaamd moderne samenleving en de conclusie gaan trekken dat ik kapot ben gemaakt door het patriarchale bolwerk waartegen ik ten strijde ben getrokken, maar dat zou een conclusie met geringe nieuwswaarde zijn.'
 
Pfeijffer excelleert zoals we hem kennen in licht barok taalgebruik en poëtische omschrijvingen van zowel diepe menselijke inzichten als primaire lustgevoelens. 'Zal ik Oscar Wilde citeren?', vraagt Lulu. 'Alle dingen in het leven gaan over seks. Behalve seks. Seks gaat over macht.'

‘De aanzegster’ van Theater Zuidpool, op tournee tot eind mei.
www.zuidpool.be