Trompettist Ibrahim Maalouf: 'Mensen zijn bang van multiculturaliteit'

Ibrahim Maalouf belandde als kind in Parijs toen hij met zijn ouders in de jaren 80 Beiroet ontvluchtte voor het oorlogsgeweld. In de Franse hoofdstad perfectioneerde hij zijn trompetspel samen met zijn vader, die zelf ook ooit naar de lichtstad afgereisd was om zijn muzikale droom na te jagen.

'Het is onmogelijk mijn parcours te begrijpen zonder dat van mijn vader te kennen', zegt Maalouf. Hij bracht vorig jaar ‘40 mélodies’ uit. Daarop keert hij terug naar het fundament van zijn muziek: de melodieën die hij als klein jongetje samen met zijn vader vertolkte.

 'Mijn vader Nassim stapte in de jaren 1960 op de boot naar Frankrijk, zonder geld en zonder de taal te spreken. Maar hij had wel een droom: ooit trompet studeren aan het conservatorium van Parijs. Op zijn 21ste was hij verliefd geworden op het instrument. Die droom leek onbereikbaar voor een analfabeet, die op zijn negende met school gestopt was omdat mijn grootouders het niet konden betalen.'

'Toch is hij er beetje bij beetje in geslaagd om zijn droom waar te maken, in eerste instantie dankzij zijn leraar, de Franse trompetlegende Maurice André. Later heeft mijn vader de trompet gerevolutioneerd door er samen met een Parijse instrumentenbouwer een vierde ventiel aan toe te voegen, zodat hij er de vaak wat mystiek klinkende Arabische kwarttonen mee kon spelen en er oriëntaalse klassieke muziek op kon componeren.'

Zonder dat vierde ventiel was Maalouf nooit met trompet begonnen, geeft hij grif toe. 'Met dat extra ventiel kon ik zowel krachtig als zacht spelen, zowel muziek brengen uit mijn Libanese en Arabische cultuur als uit Frankrijk. Zo kon ik chansonniers als Georges Moustaki en Vincent Delerm begeleiden, maar ook jazz, blues, rock en zelfs hardrock vertolken. Dat één instrument zo’n motor van creativiteit en verbinding kon zijn, vond ik magisch.'

'Mijn vader was streng in de klassieke leer en zei me dat ik me vergiste als ik weer eens klassieke of Arabische melodieën wilde vermengen met andere genres. Maar het was mijn weg. Later zou hij er vrede mee hebben.'

Kruisbestuivingen

De open geest waarmee Maalouf de kruisbestuivingen opzoekt, klinkt ook door op ‘40 mélodies’. Dat is het twaalfde studioalbum van de trompettist waarop hij stukken uit zijn hele oeuvre - van zijn debuutalbum ‘Diasporas’ uit 2007 over de talrijke soundtracks tot zijn recente latinuitstapje ‘S3NS’ - bewerkte tot duetten. Hij brengt ze samen met de Belgische gitarist François Deporte. Het resultaat klinkt intimistischer (en soms nog wat nostalgischer) dan we van hem gewoon zijn.

Het dubbelalbum werd gelanceerd met een video waarin het duo in het lege amfitheater van Nîmes een coronaproof versie van de doorbraaktrack ‘Beirut’ vertolkt die door merg en been gaat. Aan de keuze van de gastmuzikanten herken je de brede waaier van genres waaruit Maalouf inspiratie put. Onder anderen popmuzikant Sting, de Indiase percussionist Trilok Gurtu, de Amerikaanse jazzbassist Marcus Miller en het gerenommeerde Kronos Quartet maken hun opwachting.

 Pendelen tussen genres is voor Maalouf nooit een probleem geweest. 'Het is wel lastig om met mijn Arabische achtergrond erkend te worden als klassiek trompettist. Op internationale concoursen was ik altijd de vreemde snuiter met dat extra ventiel.'

Ook in de Franse jazzwereld speelde zijn afkomst hem parten. 'Tot vandaag ondervind ik de gevolgen van een zeker artistiek fascisme, terwijl jazz voor mij net staat voor vrijheid.' Maalouf vond de verklaring van die contradictie in het boek ‘Les identités meurtrières’ - vertaald als 'Moorddadige identiteiten' - van zijn oom, de journalist en schrijver Amin Maalouf. 'Fragiele culturen die vrezen te verdwijnen doen vaak precies het tegenovergestelde van wat ze zouden moeten doen om te overleven. In plaats van een open huis te worden en te blijven evolueren gaan ze zichzelf afschermen van de buitenwereld, uit schrik dat hun plek wordt ingenomen.'

Die andere papa

Maalouf had er ooit een geanimeerde, maar pijnlijke discussie over met de Amerikaanse trompettist en componist Wynton Marsalis. 'Hij is mijn god, in de jazz en op trompet, in alles eigenlijk. Maar vlak voor een gezamenlijk concert in Marciac deed hij me versteld staan. Ik heb nooit gepretendeerd een jazzman te zijn, maar ik hou van het genre en zou het leuk vinden om tot ‘de familie’ te behoren. Als hij, als papa van de jazz, dat erkende, zou dat ook voor mij veel betekenen, zei ik hem.'

' Maar hij legde me uit dat als ik mijn muziek jazz zou noemen ik hem zijn cultuur zou afnemen, alsof jazz alleen maar de jazz van New Orleans en de zwarte gemeenschap kon zijn. Voor mij betekent identiteit iets heel anders. Mensen hebben schrik van multiculturaliteit. Ze denken dat als we kleuren mengen, we ze wegvagen. Maar kleuren mixen heeft nog nooit een originele cultuur onderdrukt. Integendeel. Het is toch niet omdat je geel en blauw mengt en er groen ontstaat, dat geel en blauw plots tot niets meer dienen?'

Ibrahim Maalouf concerteert op donderdag 29 juli in Arena 5 in Brussel