Het huwelijk onder het mes

Na tien jaar huwelijk lijken Jonathan en Mira een stevig stel te zijn, en betrouwbare ouders voor hun dochtertje Ava. Maar achter de schone schijn schuilen spanningen die ze niet onder ogen willen - of durven - zien. Tot het te laat is en het kruitvat ontploft.

Het vijfdelige HBO-drama ‘Scenes from a Marriage’ volgt in grote lijnen Ingmar Bergmans ‘Scènes uit een huwelijk’ uit de vroege jaren zeventig. Maar de aanpassingen van regisseur Hagai Levi maken duidelijk dat de wereld danig is veranderd. ‘Het huwelijk is niet langer het onwrikbare instituut van weleer. Bergman zette er met zijn serie frontaal de aanval op in, ik vond dat het tijd was het tegenovergestelde te doen. Ik wil de mensen eraan herinneren dat scheiden ook bijzonder hard is. Uit het instituut stappen is al even traumatiserend’, zei Levi deze week op het filmfestival van Venetië.

Levi is de ideale man om Bergmans klassieker onder handen te nemen. Zowel in zijn thuisland Israël als in de Angel- saksische wereld wordt hij geroemd om zijn eerlijke en scherpzinnige analyses van relaties, een talent dat hij eerder al demonstreerde in de psychologenserie ‘In Treatment’ en het overspeldrama ‘The Affair’. In ‘Scenes from a Marriage’ vervangt Levi Bergmans relatieve beleefdheid door een veel rauwere toon. Het vrouwelijke hoofdpersonage staat ook veel sterker. Terwijl ze in het origineel wanhopig en afhankelijk overkomt, deelt ze bij Levi fysiek en verbaal even harde klappen uit als haar mannelijke opponent.

‘Die ommekeer is precies wat mij aantrok in het verhaal’, zegt actrice Jessica Chastain, die de rol van Mira speelt. ‘Deze versie verkent de impact van de veranderde rolpatronen: wie de belangrijkste kostwinner is, wat het betekent om een moeder te zijn, hoe vrouwen omgaan met seks, de rol van vruchtbaarheid. Dat hebben we nog niet vaak gezien in een dramaserie.’

Levi zet de machtsverhoudingen op hun kop en laat de vrouw de touwtjes in handen nemen. Uiteindelijk is het Mira die beslist dat het huwelijk voorbij is. Voor Levi was het zelfs een voorwaarde om een remake nog maar te overwegen. ‘Ik heb me lang afgevraagd waarom ik het zou doen. Het origineel bestaat tenslotte, en het is pure kunst’, zegt hij. ‘Toen ik het idee kreeg de rollen om te draaien werd het plots een interessant genderexperiment. Het gaf het verhaal een nieuwe en moderne insteek en het bracht de personages dichter bij mezelf. In het origineel heb je te maken met een klootzak van een man en een zwakke vrouw. Nu zijn ze menselijke karakters. Ik leef met ze mee en ik heb ze graag.’

Zachter en ingewikkelder

Levi maakt zich de serie ook eigen door Jonathan - gespeeld door Oscar Isaac - een joodse achtergrond te geven. Bij Bergman speelt religie een kleine rol, nu krijgt ze een centralere plaats. In het begin heeft Jonathan nog maar weinig voeling met het joodse geloof, al zie je sporen van zijn opvoeding in zijn liefde voor rituelen. Als hij beseft dat de kans om zijn huwelijk te redden steeds kleiner wordt, vindt hij opnieuw soelaas in religie.

‘Ik wilde van Jonathan een ander soort man maken dan Johan in het origineel’, zegt Levi. ‘Bij mij is hij zachter, geremder en ingewikkelder. Als je religieus bent opgevoed, zit je zo in elkaar. Ik spreek uit ervaring. Ik weet welke remmingen, problemen en seksuele complexen zo’n achtergrond met zich meebrengt. Noem het een religieus trauma.’

Het levert een portret op dat de risico’s niet schuwt en de lelijkste kantjes van de personages in beeld brengt. De acteurs nemen de handschoen met overtuiging op. Isaac en Chastain kennen elkaar van op de gerenommeerde acteerschool Juilliard in New York en hebben geen enkele moeite een gerodeerd echtpaar neer te zetten. ‘Ik hoop dat het voor de kijker een catharsis kan zijn om die twee mensen te zien worstelen met hun relatie’, zegt Isaac. ‘Voor mij gaat het over wat het betekent om samen te zijn, van elkaar te houden, bereid te zijn één idee van liefde te laten sterven in de hoop iets te vinden wat waarachtiger is.’

Artificieel huis

‘Scenes from a Marriage’ is ook veel meer een ‘huis clos’ dan het origineel. De serie speelt zich haast volledig in het huis van Mira en Jonathan af, waardoor het lijkt alsof ze in een hogedrukketel zitten.

Bovendien worden ze daar keer op keer herinnerd aan de redenen waarom hun huwelijk op springen staat. Het huis wordt op den duur bijna een graftombe voor hun relatie. Levi: ‘Ik zie het huis als een derde hoofdpersonage. Ik was vroeger kunstschilder, en heb altijd gemerkt dat huizen de veranderingen in menselijke relaties weerspiegelen.’ In dit geval verliest het huis steeds meer intimiteit en persoonlijkheid, tot Jonathan en Mira er letterlijk niet langer thuis zijn.

Levi creëerde dat gevoel door er een artificieel huis van te maken, gebouwd op een set. Daarnaast voegt hij aan elke aflevering een stukje toe waarin je de acteurs Jessica Chastain en Oscar Isaac op de set ziet arriveren. ‘Dat was een instinctieve beslissing. Ik vond het nodig te benadrukken dat dit geen hyperrealistische afspiegeling van een specifieke relatie is. Je moet de serie algemener en abstracter zien. ‘Scenes from a Marriage’ gaat over elk koppel op elke plaats en op elk moment. Ik wil het met de kijker hebben over het huwelijk als concept en over monogamie als concept.’

Op die set draagt iedereen trouwens een mondmasker. Dat situeert de serie specifiek in de tijd, maar voor Isaac sluit die realiteit ook nauw aan bij wat ‘Scenes from a Marriage’ wil zeggen. ‘We hebben met zijn allen een lastige periode doorgemaakt. We waren gedwongen thuis te blijven en elkaar voortdurend te zien. Soms genoten we daarvan, maar soms hadden we het gevoel dat we gek zouden worden als we weer de hele dag met diezelfde persoon moesten doorbrengen. Ook dat maakt de serie heel herkenbaar.’

‘Scenes from a Marriage’ is vanaf zondag te zien op Streamz. Elke week komt er een aflevering bij.