Fillon toont dat ook traditionele politici kunnen verrassen

Terwijl populistische politici de traditionele partijen doen daveren, blijft de kiezer voor verrassingen zorgen. In Frankrijk won vorige zondag François Fillon de rechtse voorverkiezingen voor het presidentschap, voor de topfavoriet Alain Juppé en de gewezen president Nicolas Sarkozy.

De kans is groot dat Fillon deze zondag zijn kandidatuur verzilvert en meteen de grote kanshebber wordt om in april/mei volgend jaar president van Frankrijk te worden. Dat gooit nog maar eens alle uitgeschreven scenario’s overhoop. Zelfs bij de extreemrechtse Marine Le Pen die Fillon nooit als een serieuze kanshebber zag.

Fillon is het type van de brave partijsoldaat. Te braaf misschien. Hij moest van Sarkozy slikken dat hij als ‘een medewerker’ werd omschreven toen hij premier was van 2007 tot 2012.

Nadat Sarkozy in 2012 de boot was ingegaan en het presidentschap had verloren, slaagde Fillon er niet in zich op te werken tot partijleider. Maar hij vocht terug vanuit de politieke woestijn en kon als geen ander blijkbaar de gemoedsstemming bij de rechtse traditionele kiezer peilen.

De topfavoriet van Les Républicains staat voor een liberale economische agenda maar evenzeer voor traditionele normen en waarden. Fillon is het prototype van de conservatief.

Zijn economisch programma is haast revolutionair in Frankrijk: een half miljoen ambtenaren (op 5,4 miljoen) minder in vijf jaar, de verlenging van de werkduur van 35 tot 39 uur, een forse verlaging van de lasten voor bedrijven, de afschaffing van de speciale belasting op grote fortuinen en een vlaktaks van 30 procent op alle onroerende bezittingen. Het is een kraakhelder liberaal programma dat nog maar zelden is voorgelegd aan de Franse kiezer.

Katholiek

Daarnaast is Fillon behoudend. Hij zal nog net niet het homohuwelijk terugschroeven, maar het adoptierecht voor holebi’s en alleenstaanden wordt ingeperkt. Fillon is een praktiserende katholiek en komt daarvoor uit.

Zijn tegenstanders vallen hem daarop geregeld aan, wat leidt tot verhitte discussies over godsdienst en geloof. Dat is voor een land dat de lekenstaat hoog aanschrijft hoogst uitzonderlijk.

Als goede gaullist wil Fillon Frankrijk ook zijn grandeur teruggeven. Dat betekent dat hij best wil onderhandelen met de VS of Rusland of beide. Geen land wordt op voorhand uitgesloten of bevoordeeld. Fillon gelooft overigens dat een oplossing voor het conflict in Syrië onvermijdelijk via onderhandelingen met het Kremlin passeert.

De man is een koele minnaar van Europa. De Duitse kanselier Angela Merkel heeft er niet noodzakelijk een bondgenoot aan. Het immigratiebeleid zal strenger worden en het uitwijzingsbeleid consequenter. Kortom, Fillon is zowat de rechtse plattelandsjonker die orde komt scheppen in het decadente Parijs. En de kiezers van Les Républicains zijn er dol op.

Fillon gooide met één ruk alle vaststaande zekerheden over de Franse presidentsverkiezingen overboord. Tot nu toe was het vaste geloof dat de tweede ronde zou uitdraaien op een duel tussen Alain Juppé van Les Républicains en Marine Le Pen van het extreemrechtse Front National.

Juppé is nog niet helemaal uitgeschakeld, maar hij moet rekenen op een klein mirakel om zondag zijn achterstand op Fillon goed te maken.

Voor Le Pen is Fillon ook geen cadeau. Juppé kan ze gemakkelijk wegzetten als de voortzetting van de oude, rechtse traditie. Juppé is wat ronder en zachter dan Fillon, economisch maar vooral op maatschappelijk vlak.

Het is het conservatieve profiel van Fillon dat Le Pen moeilijk zit. Het Front National teert op het feit dat de traditionele Franse waarden verloren zijn gegaan, en staat plots tegenover een tegenstander die complexloos diezelfde waarden hoog in het vaandel draagt.

In normale omstandigheden geeft dat een kans aan links om een sterke tegenkandidaat naar voren te schuiven, maar daar zit het probleem. President François Hollande twijfelt er nog altijd over of hij gaat meedoen aan de voorverkiezingen van de PS.

Premier Manuel Valls ziet zich graag in de rol van een Fillon van links, maar is zelf te verbrand door het onpopulaire beleid dat hij mee gevoerd heeft. Fillon is door de politieke woestijn getrokken, Valls komt uit het centrum van de macht. Dat scheelt een stuk aan geloofwaardigheid als je de verandering wil verkopen.

Versnippering

De kans dat het uiteindelijk een duel tussen Fillon en Le Pen wordt, is dus groot. Vooral omdat nog een plejade van kandidaten tot een grote versnippering zal leiden. Jean-Luc Mélenchon staat klaar om voor radicaal-links naar de kiezer te trekken, maar de communisten hebben hun steun nog niet toegezegd.

De groenen zullen ook nog een kandidaat sturen, om nog maar te zwijgen over de trotskisten. Daarnaast is er het fenomeen Emmanuel Macron, gewezen zakenbankier en ex-minister van Economie van de linkse regering. Hij gaat als een liberale progressief de presidentsverkiezingen in, maar zonder een partijapparaat. En dat is er nog François Bayrou, de centrumkandidaat die nog steeds aarzelt of hij meedoet.

Het aantal kandidaten wordt stilaan onoverzichtelijk en dat kan ook verrassingen inhouden. Uiteindelijk gaan alleen de eerste twee van de eerste ronde van de presidentsverkiezingen door naar de tweede ronde. Aan de rechterzijde lijkt alles stilaan afgelijnd maar wat de linkse en centrumkiezer zal doen, blijft op zijn minst onduidelijk.

Is er op links een Fillon in de maak of niet? Die is voorlopig niet in zicht, maar de huidige topfavoriet voor Les Républicains won in de peilingen ook pas aan kracht tijdens de laatste twee weken voor de eerste ronde van de voorverkiezingen. Voordien werd hij door zijn tegenstanders als een ‘loser’ weggezet, en in de peilingen en de media evenzeer.

Op het moment dat de kiezer zowat overal ter wereld voor electorale disruptie kiest en weigert binnen de voorafbepaalde lijntjes te kleuren, is het voorspellen van verkiezingsuitslagen aartsmoeilijk geworden. Dat geldt nu zeker voor Frankrijk.