Homans: ‘We moeten vluchtelingen durven af te schrikken'

Een interview met Homans is altijd een spelletje pingpong dat danig wat concentratie vergt. Maar deze keer smasht ze al eens een bal terug in plaats van naar de hoek te mikken. De N-VA is bezig aan een delicate evenwichtsoefening. De zenuwen staan gespannen. Terwijl staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken de toestroom van vluchtelingen in deftige banen leidt, proberen de andere kopstukken de partijlijn te bewaken en te verhinderen dat de sluizen te veel opengaan. ‘Partijen als CD&V, Groen en de sp.a vinden dat we iedereen moeten opvangen’, zegt Homans, Vlaams viceminister-president en bevoegd voor Wonen, Inburgering en Armoedebestrijding. ‘We doen al ontzettend veel, maar voor hen staat er blijkbaar geen limiet op wat dit land aankan. Twee maanden later interpelleren ze mij wel over de gestegen armoedecijfers.’

Het maakt haar niet boos, zegt ze. ‘Ik vind dat gewoon vreemd.’ En niet enkel dat. ‘Ik heb politici van andere partijen horen pleiten om vluchtelingen voorrang te geven bij bepaalde voorzieningen. Excuseer? Het debat is zo dubbel. Het is goed dat er zo veel solidariteit is, ik vind dat hartverwarmend. Maar blijkbaar is het normaal om tien jaar naar Brussel te pendelen, elke dag langs daklozen te lopen en die mensen niet meer te zien. Nog zo iets: er zijn 70.000 wachtenden voor een sociale woning in Vlaanderen. 11 procent van de kinderen groeit op in armoede. Dan vind ik het niet onlogisch dat sommige mensen zich zorgen maken. Ik ben pro solidariteit, maar dan voor iedereen. Dat is niet evident. Er zijn limieten. Ik ben bang dat het evenwicht zoek raakt.’

Kan Vlaanderen de huidige toestroom dan niet de baas?
Liesbeth Homans: ‘Als ik openlijk zeg dat we alles aankunnen, heeft dat meteen een aanzuigeffect. Ik ga dat dus niet doen. In tegenstelling tot in andere gewesten hebben we de instrumenten en de structuren. Er is wel een capaciteitsprobleem. 20.000 erkende vluchtelingen zullen naar verwachting vanaf december, januari 2016 in Vlaanderen beginnen toekomen.’

Het wordt dus nog erger op een al krappe socialewoningmarkt.
Homans: ‘Moet elke vluchteling dan een sociale woning krijgen?’

Sommigen zullen er recht op hebben.
Homans: ‘Als ze aan de voorwaarden voldoen. Maar ik vind de focus op sociaal wonen verkeerd. We weten al lang dat er in sommige steden een algemeen woningtekort zit aan te komen. De vluchtelingencrisis creëert extra problemen, maar wie nu op de wachtlijst voor een sociale woning staat, moet ook terechtkunnen op de private huurmarkt.’

Natuurlijk. Maar dat maakt het probleem dat eraan komt niet minder prangend.
Homans: ‘De overheid kan niet iedereen huisvesten. Zoals gezegd, er is nog zoiets als een private huurmarkt.’

Die werkt niet altijd. Wat met de vluchteling uit Irak die geen huurwoning vindt omdat hij een vluchteling uit Irak is?
Homans: En wat met de vluchteling die hier vier jaar geleden aankwam? Wat met de mens die hier geboren en getogen is, maar van een leefloon leeft? Gaat die het zo makkelijk hebben? Natuurlijk moeten we vermijden dat mensen in de handen vallen van huisjesmelkers. Daarom hebben we woonbegeleiding. Een bevoegdheid van mijn collega Jo Vandeurzen (CD&V). Ik ga ervan uit dat hij de nodige middelen vrijmaakt.’

Bent u akkoord met een verplichte spreiding van asielzoekers over de gewesten? Vlaanderen zal dan een grotere inspanning moeten leveren.
Homans: In plaats van over een spreidingsplan te spreken, kan je beter kijken waar er capaciteit is. Dat is ook wat Theo (Francken, red.) doet. Bij een spreidingsplan heb je een gemeente die misschien tien asielzoekers krijgt toegewezen, maar nog een kazerne op haar grondgebied heeft met plaats voor 500 mensen. Dat vind ik geen goed bestuur.’

Uw voorzitter Bart De Wever vraagt een debat over de Conventie van Genève, omdat die bepaalt dat erkende vluchtelingen dezelfde sociale rechten hebben als wie jaren bijdroeg aan het stelsel. Zit u op dezelfde lijn?
Homans: ‘Bart wil duidelijk maken, dat Europa niet werkt. Als je ziet dat bepaalde lidstaten tegen een spreidingsplan stemmen, kan je niets anders vaststellen. Het is niet fair dat vluchtelingen op zoek naar de beste sociale voorwaarden allemaal in dezelfde groep landen uitkomen. Wie vlucht voor zijn leven heeft dat recht. Ik zou hetzelfde doen. Wie uit oorlogsgebied vlucht, verdient warmte en solidariteit. Maar als je vanuit Syrië of Irak naar Italië of Kroatië bent gevlucht, ben je veilig. Wie daarna verder zoekt, wordt een economische vluchteling.’

U hebt het over Italië en Kroatië. De Wever legde de grens eerder in Turkije.
Homans: ‘Of Turkije, ja. Vallen daar bommen naast je hoofd? Neen. Er is geen oorlog in Turkije. Het is een veilig land en vluchtelingen hoeven er niet voor hun leven te vrezen.’

Geen levensgevaar, maar je kan er als Syrische vluchteling geen leven opbouwen.
Homans: ‘Waarom niet? Omdat er minder sociale rechten zijn dan in België?’

Omdat in Turkije de Conventie van Genève enkel voor Europeanen geldt. Syrische vluchtelingen kunnen er geen asiel aanvragen en raken niet uit de zwarte economie.
Homans: ‘Turkije is een veilig land en de omstandigheden zijn er beter dan in Syrië.’

Dat is een heel streng criterium.
Homans: ‘Een oorlogsvluchteling vreest voor zijn leven. Als hij doorreizen op zoek naar meer welvaart, is dat menselijk. Ik zou wellicht hetzelfde doen. Maar laat ons eerlijk zijn. België doet als relatief klein land al heel veel. Een duurzame oplossing kan enkel Europees zijn.’

Er is toch een verschil tussen de vaststelling dat Europa niet werkt en een debat over de Conventie van Genève vragen.
Homans: ‘De Conventie gaat over mensenrechten voor oorlogsvluchtelingen. Die respecteren we. Kijk naar wat Theo doet om al die mensen onderdak te geven. Blijkbaar zijn veel mensen al vergeten dat tijdens de vorige vluchtelingencrisis - toen onder meer de groenen in de regering zaten - veel vluchtelingen op straat moesten slapen.’

‘Wij verdedigen de Conventie van Genève’, staat expliciet in het N-VA- verkiezingsprogramma.
Homans: ‘Maar wij stellen de Conventie op zich niet in vraag. We zeggen enkel dat Europa moet nadenken over wat er fout loopt. Is het doenbaar om in het Europa van vandaag alles uit die Conventie na te leven als andere Europese landen hun verantwoordelijkheid niet nemen?’

Federaal N-VA parlementslid Sarah Smeyers stelde voor in de kinderbijslag voor erkende vluchtelingen te snoeien, terwijl de kinderbijslag een Vlaamse bevoegdheid is, die gebetonneerd is in het regeerakkoord. Is het niet bizar dat de N-VA ballonnetjes oplaat waarvan ze op voorhand weet dat het niks wordt?
Homans: ‘Het federale niveau tracht de instroom onder controle te houden. Vandaar de kritiek op de Europese regelgeving en de Conventie van Genève. Dat dient ook om druk te zetten voor een Europees spreidingsplan. Maar ik zit in de Vlaamse regering en die houdt zich aan het regeerakkoord. Ook wat de kinderbijslag betreft.’

Ik begrijp nog altijd niet waarom Smeyers met een voorstel komt dat toch niets wordt.
Homans: ‘Als u Sarah niet begrijpt, moet u de vraag aan haar stellen.’

Zo’n voorstel is toch doorgesproken in de partij?
Homans: Ik spreek niet over intern partijoverleg. Af en toe moet je een afschrikeffect creëren. Sommige EU-lidstaten verwerken in een maand wat wij in een dag doen. Dan is het toch begrijpelijk dat er op het federale niveau enige bezorgdheid is over de instroom.’

‘Zolang er geen degelijke Europese regelgeving is, moet elk land voor zich maatregelen nemen. We moeten niet onnozel zijn. Er circuleren pamfletten in Syrië en Irak die uitleggen naar welk Europees land je het best vlucht, een soort catalogus met de rechten per land. Wij staan daarin redelijk hoog.’

En u hoopt dat die pamfletten straks vermelden dat de grootste partij van het land heilige huisjes ter discussie stelt?
Homans: ‘Laat me een voorbeeld geven. Als Theo een groep Iraakse mannen die allemaal hetzelfde verhaal vertelden aan de Dienst Vreemdelingenzaken terugstuurt naar Bagdad, hopen we wel dat ze ginder vertellen dat het hier toch niet zo goed is.’

Een deel van uw spierballengerol is dus theater.
Homans: ‘Theater? Maar neen. Als het in Europa ieder voor zich is, moeten wij onze conclusies trekken. Ook in het buitenland verandert de retoriek. Kijk naar Duitsland.’

Hoe ver kunt u daarin gaan? Het Vlaams Belang zegt: dank u wel om ons programma uit te voeren.
Homans: ‘Ik heb het programma van het Vlaams Belang nog nooit gelezen en ik ga dat ook nooit doen.’

U heeft een achterban die deels bestaat uit gewezen Vlaams Belang-kiezers. Bovendien lijkt het Vlaams Belang in de recentste peiling weer terrein te winnen.
Homans: ‘Wij nemen beleidsverantwoordelijkheid op. Het Vlaams Belang staat te schreeuwen aan de zijlijn. De rest interesseert mij niet. (denkt na) De N-VA is voor solidariteit, maar voor iedereen die het moeilijk heeft in Vlaanderen. Niet enkel voor vluchtelingen. Is dat ‘Eigen volk eerst’? Totaal niet. Bij de mensen die het in Vlaanderen vandaag al moeilijk hebben, zitten veel mensen van vreemde origine. Het is wel spijtig dat voor die mensen zelden zo’n grote solidariteitsacties worden opgezet. Als minister van Armoedebestrijding sluit ik niemand uit.’