Complotdenkers intimideren Nederlandse elite

De sfeer op het Binnenhof in Den Haag is de jongste tijd steeds grimmiger geworden. Voorbij is de tijd dat de Nederlandse premier Mark Rutte met zijn fiets toekwam en Nederlandse burgers in discussie konden gaan met de Kamerleden die daar rondliepen. Steeds vaker worden politici, hun medewerkers en journalisten geïntimideerd door groepjes kwade betogers, die in de ban zijn van samenzweringstheorieën en hen van de vreemdste zaken betichten.

De Nederlandse omroep NOS besliste vorige week om het logo van zijn satellietwagens te halen omdat die telkens weer werden aangevallen. Het verbood zijn journalisten ook om nog zonder bewaking naar grote manifestaties gaan. De voorzitster van de Tweede Kamer, Khadija Arib, riep de burgemeester van Den Haag op de betogers van het Binnenhof weg te houden, omdat die het werk van de Kamerleden onmogelijk maken.

Satanisten en pedofielen

'De jongste weken en maanden staan dagelijks demonstranten voor de deur. Ze belagen Kamerleden, raken ze aan en schreeuwen van alles en nog wat in hun gezicht', zei Arib in het Nederlandse programma 'Nieuwsuur'. 'Dat is zeer intimiderend. Soms durven we alleen nog langs een andere uitgang naar buiten te gaan. Er hangt een erg grimmige sfeer.'

Filmpjes op sociale media tonen hoe demonstranten het bekende CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt uitmaken voor 'satanist' en met de dood bedreigen. Andere politici worden uitgemaakt voor 'landverrader' of 'kinderverkrachter'. De eerste acht maanden van dit jaar hebben politici al 44 meldingen en 17 aangiftes gedaan, zei Arib. Dat is nu al meer dan in heel 2019 en dan worden de honderden meldingen en aangiftes van PVV-leider Geert Wilders nog buiten beschouwing gelaten.

Nederlandse terrorismebestrijders, die onlangs een nieuw rapport publiceerden, wijten die groeiende maatschappelijke onrust aan de coronapandemie. Een diverse groep mensen vindt elkaar online in hun gezamenlijke afkeer van de overheid. Ze leven in een parallelle werkelijkheid van samenzweringstheorieën, die versterkt worden door de algoritmes van sociale media. Ze geloven dat Bill Gates via een vaccin microchips bij hen probeert in te planten of dat het virus wordt veroorzaakt door de uitrol van 5G.

Deep state

De rare, specifieke scheldwoorden die de Nederlandse politici naar hun hoofd geslingerd krijgen, wijzen erop dat ook het snelgroeiende Amerikaanse internetfenomeen QAnon steeds meer voet aan de grond krijgt. QAnon-volgelingen geloven dat er in de VS een satanistisch netwerk van pedofielen is, dat bestaat uit Democratische politici, 'deep state'-ambtenaren, liberale donoren als George Soros, mediabonzen en Hollywood-sterren. Ze houden zich bezig met kinderhandel en pedofilie en willen daarnaast vooral president Donald Trump omverwerpen. Ook in Europa wordt de beweging steeds populairder.

Politicoloog André Krouwel, die onderzoek deed naar het fenomeen, wijt het geloof in complottheorieën aan beperkte kennis. 'Mensen proberen verklaringen te zoeken voor een complexe wereld. Ze begrijpen niet wat er gebeurt, dus vullen ze de gaten in en zien ze patronen die er niet zijn. Het is zoals die tekenoefening die we als kind maakten, waarbij je de cijfertjes moest verbinden en je een olifant zag. Die mensen trekken willekeurige lijntjes tussen de cijfers. Ze leggen verbanden die er niet zijn en zien een heel ander beestje. Een heel eng beestje.'

Infodemie

De Wereldgezondheidsorganisatie waarschuwde onlangs dat de infodemie - de overvloed aan fake news en complottheorieën - de aanpak van de pandemie beïnvloedt en uiteindelijk tot meer doden en conflicten zal leiden. Ze wijst onder meer op de groeiende groep antivaxxers, die zich weigeren te laten vaccineren en zo de kansen om het virus te bannen verkleinen.

'Als mensen willen geloven dat de CIA president John F. Kennedy heeft vermoord of dat de Amerikaanse overheid achter de aanslagen op 11 september zat, is dat op zich niet zo erg', zegt Krouwel. 'Maar in een pandemie hebben samenzweringstheorieën veel meer impact. Als mensen geloven dat er helemaal geen corona is, maar dat de overheid dat als excuus gebruikt om hun bedrijf kapot te maken, kan dat leiden tot onverantwoord gedrag. Ze brengen zichzelf en anderen in gevaar.'

Krouwels onderzoek wijst uit dat 10 procent van de Nederlanders in een van de samenzweringstheorieën over corona gelooft. 'Een kleine groep met rare denkbeelden kan zo een groot gevoel van onzekerheid bij een grote groep mensen creëren. We zullen de pandemie uiteindelijk wel oplossen. Maar als mensen niet meer geloven in feitelijke informatie, experts en politici dan is dat heel gevaarlijk.'