Europa maakt gelijk loon voor mannen en vrouwen afdwingbaar

Gelijke rechten voor mannen en vrouwen staan al sinds 1957 in de Europese verdragen. Toch verkleint het verschil tussen wat mannen en vrouwen voor hetzelfde werk verdienen bijna niet. Een niet-bindende aanbeveling in 2014 leverde nauwelijks resultaat op. Het loonverschil in Europa bedraagt nog altijd gemiddeld 14,1 procent. Dat verschil speelt door in de pensioenen: de pensioenkloof tussen mannen en vrouwen beloopt in Europa gemiddeld 30 procent.

België doet het iets beter dan het Europese gemiddelde, met een loonverschil van 9,2 procent, blijkt uit een rapport van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IGVM). Dat cijfer heeft betrekking op 2018, voor de pandemie dus. Als de lonen gemeten worden zonder correctie voor de arbeidsduur, verdienen vrouwen gemiddeld 23,1 procent minder dan hun mannelijke collega's. Om de loonkloof te laten verdwijnen, moet het beleid een versnelling hoger schakelen, raadt het IGVM aan.

De Europese Commissie zet de eerste stap naar een wettelijk afdwingbaar kader. 'We moeten komaf maken met de discriminatie', zegt Vera Jourova, vicevoorzitter van de Europese Commissie. Ze wil de ongelijkheid aanpakken met een dubbele strategie: een verplichte transparantie over lonen voor werkgevers en maatregelen waarmee werknemers discriminatie kunnen aanvechten.

Boetes

Die transparantie begint al bij de sollicitatie. Werkgevers mogen een werkzoekende niet vragen naar eerdere lonen, om te vermijden dat op die basis wordt geselecteerd. Meer nog, de werkzoekende moet uitleg krijgen over het startloon in het bedrijf en een duidelijk beeld van de evolutie van loonschalen. Werknemers hebben ook het recht informatie over de gemiddelde uurlonen in het bedrijf op te vragen, inclusief de tarieven voor mannen en vrouwen.

Grote bedrijven met minstens 250 werknemers in dienst worden verplicht informatie te publiceren over de loonverschillen tussen vrouwelijke en mannelijke werknemers. Werknemers kunnen op grond van die verplichte transparantie compensatie eisen voor loondiscriminatie, tot een terugvordering van achterstallig loon en bonussen of betalingen in natura.

Die zaken worden door een rechtbank beslecht, maar het is aan de werkgever om te bewijzen dat niet gediscrimineerd wordt. De Commissie wil dat elk land minimumsancties vastlegt voor genderdiscriminatie op het werk en in de mogelijkheid van boetes voorziet.

Sociale pijler

De Europese Commissie heeft ook een actieplan klaar voor sociale rechten, maar die doelen zijn niet juridisch afdwingbaar. De Commissie mikt op een tewerkstellingsgraad van 78 procent tegen 2030 en jaarlijkse bijscholing van zeker 60 procent van de werknemers. Een Europese socialezekerheidspas tegen 2023 staat ook in de steigers.

De Commissie wil ook het aantal mensen die riskeren in de armoede te belanden met minstens 15 miljoen verminderen. Dat cijfer is lager dan het - niet-behaalde - doel van 20 miljoen armen minder in 2020, zegt Europees Parlementslid Sara Matthieu (Groen). Ze wijst erop dat de ambitie om armoede te verminderen op een totaal van 92 miljoen armen erg laag is. Ze pleit voor een streefcijfer voor armoedebestrijding van 50 procent tegen 2030 en een einde aan dakloosheid.