Europa zet turbo aan tegen jihadisten

'We hebben een hele lijst van maatregelen klaar om de strijd tegen terreuraanslagen zoals in Parijs te verbeteren op Europees niveau', zo kondigde de Letse premier Laimdota Straujuma donderdag aan na overleg met de voltallige Europese Commissie in Riga.

EU-Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker belooft een nieuwe veiligheidsstrategie, maar wil daarbij niet overhaast te werk gaan: 'Europa zal reageren, maar vandaag is het tijd voor stilte'. Bij de Europese instellingen in Brussel, maar ook in het verre Riga hingen de vlaggen donderdag halfstok, ten teken van solidariteit. Juncker zei 'geschandaliseerd, verbijsterd en getroffen' te zijn door de moordpartij in Parijs: 'Dit is ook een aanslag op onze manier van samenleven.'

Letse voorzitterschap

De EU-vertegenwoordiger van het Buitenlands Beleid, Federica Mogherini, beklemtoont dat de concepten 'terrorisme' en 'islam' van elkaar losgekoppeld moeten worden: 'Geen religie kan gebruikt worden voor een dergelijke wrede en onmenselijke daad. Zoniet komen we in een gevaarlijke vicieuze cirkel terecht.'

De aanslag valt aan het begin van het Letse EU-voorzittterschap. De Letse regering zal de komende zes maanden alle ministervergaderingen en werkgroepen leiden en zo de Europese agenda bepalen. Volgende week stelt Straujuma haar programma voor het komende halfjaar voor in het Europarlement in Straatsburg.

Gegevensbank

Een betere Europese coördinatie van de terreurbestrijding belandt nu evenwel bovenaan de agenda, beseft ze. In Straatsburg zal ze alvast al maximale druk zetten op het parlement zelf over de Europese uitwisseling van gegevens van vliegtuigpassiegers. Dat plan dat regeringen essentieel vinden in de strijd tegen terreur van jihadisten, zit al drie jaar strop in het Europarlement.

Dat systeem komt erop neer dat Europa een soort gegevensbank opzet waar de veiligheidsdiensten van alle lidstaten toegang toe hebben, met gegevens van vliegtuigpassagiers: welke routes ze volgen, wat ze eten, hoe ze hun ticket betalen en dergelijke. Dat 'PNR'-systeem moet veiligheidsdiensten in staat stellen om patronen in het reisgedrag van jihadisten te detecteren en verdachte personen eruit te filteren. Europa levert die gegevens nu al aan de Amerikaanse autoriteiten, voor vluchten naar de VS.

Een meerderheid van de Europarlementsleden vindt dat dergelijke databank in strijd is met de bescherming van de privacy. Door die patstelling is er geen vooruitgang mogelijk in het dossier. In december kaartten de EU-leiders de zaak nog aan bij Martin Schulz, de voorzitter van het Europarlement. Vandaar dat Letland nu als EU-voorzitter, samen met de EU-Commissie, aan de kar trekt.

Info-uitwisseling

De aanslag in Parijs zal de komende weken alvast de Europese agenda bepalen. Mogherini overlegt de komende dagen met Europees antiterreurcoördinator Gilles de Kerchove. Volgende week is er informeel overleg van de ministers van Binnenlandse Zaken in Letland. En de Europese top van 12 februari zal volledig in het teken staan van de strijd tegen de terreur, zei Donald Tusk, de permanente voorzitter van de Europese Raad, vrijdag.

De aanpak van terugkerende Syriëstrijders is nu al meer dan een jaar een 'hot' thema in de EU. Samenwerking is moeilijk omdat de bevoegdheden strikt nationaal zijn en zelfs het delen van informatie op vrijwillige basis gebeurt. De nood aan betere en snellere uitwisseling van informatie over jihadisten is intussen al meermaals beklemtoond, onder meer door de (Belgische) anti-terreurcöordinator De Kerchove. De uitwisseling van passagiergegevens is voor hem 'prioritair'.

Een andere dringende maatregel is de onderlinge uitwisseling van informatie over Syriëstrijders tussen politiediensten in real time, in plaats van dagen later. Vorig jaar beloofden de Europese lidstaten elkaar op de hoogte te houden van welke maatregelen ze nemen om teruggekeerde Syriëstrijders te volgen.