Europees herstelfonds belandt op bord federaal parlement

'Het is essentieel dat het Europees meerjarenbudget en het herstelfonds op 1 januari 2021 in voege kunnen treden.' Met die boodschap zetten de voorzitters van de EU-instellingen woensdagavond de nood aan urgentie kracht bij. Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, Raadsvoorzitter Charles Michel, parlementsvoorzitter David Sassoli en kanselier Angela Merkel beseffen dat er nog heel wat werk aan de winkel is om het budgetakkoord van dinsdag uit te voeren. En dat er meerdere addertjes onder het gras schuilen.

Het Europees Parlement zorgde immers voor ingrijpende wijzigingen in het centenakkoord dat de EU-leiders in juli sloten. 'We haalden 16 miljard euro meer voor cruciale programma's waar Europa toegevoegde waarde heeft', zegt de hoofdonderhandelaar van het Europarlement, Johan Van Overtveldt (N-VA). Dat geld gaat naar het innovatieprogramma Horizon, gezondheid, het uitwisselingsprogramma voor Erasmus-studenten en grensbewaking.

Het extra geld moet komen van kartel- en monopolieboetes die de Commissie incasseert: het meerjarenbudget blijft op 1.074 miljard euro voor de komende zeven jaar. Ook komt er een bindend mechanisme om landen die de principes van de rechtsstaat en de democratie met de voeten treden financieel te straffen. Dat ligt erg gevoelig in landen als Polen en Hongarije.

Het Europees parlement koppelt een fiat voor een nieuw Europees herstelfonds van 750 miljard euro tevens aan een bindende kalender voor het invoeren van zogenoemde eigen middelen of nieuwe Europese belastingen. Voor dat herstelfonds zal de Commissie zelf geld lenen. 'EU-belastingen moeten de terugbetaling garanderen van de schuld van 750 miljard euro zonder in te teren op de programma's', benadrukt Van Overtveldt.

Saboteert Orban?

Het centenakkoord is pas een feit als zowel het Europees halfrond als de lidstaten het ook formaliseren. Het Europees Parlement zal niet moeilijk doen; alle lidstaten aan boord krijgen, wordt een pak moeilijker. De Hongaarse premier Viktor Orban dreigde al met een veto, omdat de uitbetaling van Europese subsidies ingehouden kan worden als dat land de rechtsstaat aan zijn laars lapt. Mogelijk krijgt Orban steun uit Polen en Slovenië.

Zonder bevestiging van de deal dreigen voorlopige twaalfden in Europa. Wordt de deal wel goedgekeurd, dan moet nog een batterij gedetailleerde wetgeving - over landbouwsteun, de verdeling van EU-subsidies, de prioriteiten voor herstel of klimaat - door de molen van de Europese besluitvorming. Dat vergt tijd. Veel van die nieuwe instrumenten zullen pas in de loop van volgend jaar beschikbaar zijn.

Orban kan de EU-centendeal ook op een andere manier saboteren. Het geld voor het Europees herstelfonds van 750 miljard euro gaat de Europese Commissie zelf lenen op de markt. Maar ze heeft eerst de toestemming nodig van alle lidstaten om de marge voor eigen middelen op de Europese begroting op te trekken. Alle nationale parlementen krijgen hierover hun zeg, ook de Kamer.

De kans dat het federaal parlement de boel blokkeert, is klein. Zelfs oppositiepartij N-VA zal de eigen onderhandelaar in het Europees Parlement, Johan Van Overtveldt, niet in de voet schieten. Maar uitstel van dit belangrijk instrument voor Europees herstel, in een of meerdere lidstaten, is haast onvermijdelijk.