Het Europese gevecht met koekoeksjong Viktor Orban

Europa kijkt ongelovig naar de manier waarop de Amerikaanse president Donald Trump de Republikeinse partij de voorbije jaren naar zijn hand heeft gezet. Trumps machtsgreep is veel efficiënter dan de bloedige versies van weleer. Media en tegenstanders worden voorgesteld als ongeloofwaardig, chantage en vriendjespolitiek fungeren als smeermiddel.

Nochtans is in Europa eveneens een sluipmoord op de democratie en de rechtsstaat aan de gang. Tien jaar al raakt de Hongaarse premier Viktor Orban weg met zijn Trumpiaanse brutaliteit, zelfverrijking en leugenachtige propaganda tegenover critici in eigen land, Europa en zijn favoriete schietschijf, de Hongaars-Amerikaanse filantroop George Soros. Europese subsidies en overheidscontracten sluist Orban handig door naar politieke vrienden en vertrouwelingen, die met dat geld onafhankelijke media opkopen en zo inlijven voor Orbans propagandaoorlog.

Met een pleidooi voor een illiberaal Europa maakt Orban zijn imago van vrijbuiter tegen de gevestigde orde in Europa helemaal af. Zijn voorbeeld maakt school. De Poolse nationalistische PiS-regering haalde de mosterd voor het knechten van de rechterlijke macht bij Orban. De migratiecrisis van 2015 leidde tot een hecht Visegrad-front (Polen, Hongarije, Tsjechië en Slovakije) tegen de opvang van vluchtelingen. De Sloveense premier Janesz Jansa spuit hetzelfde vitriool naar migranten, de macht van 'Brussels' en de 'presstitutes' van de media.

Europese Volkspartij

De Europese Volkspartij (EVP), opgericht door ex-premier Wilfried Martens en onder diens impuls ook verruimd tot een brede centrumrechtse partij, draagt een verpletterende verantwoordelijkheid voor het gedoogbeleid tegenover de strapatsen van Orban. De 'Viktator' werd enkel binnenskamers de levieten gelezen voor zijn 'faux pas' met de rechtsstaat. Orbans Fidesz-partij werd geschorst maar niet uit de EVP gebannen. Duitse conservatieven en Oost-Europese centrumpartijen hielden hem de hand boven het hoofd.

Het non-beleid van de EVP maakte Orban alleen maar sterker. En omdat de EVP de grootste politieke partij was en is in Europa , bleef Orban steevast buiten schot. Die ongenaakbaarheid staat nu op het spel. Deze week blokkeerden Hongarije en Polen de goedkeuring en dus ook de uitrol van meer dan 1.800 miljard euro, geld dat Europa - ook Hongarije en Polen - dringend nodig hebben voor het herstel na corona.

Orban weigert, net als zijn Poolse collega Mateusz Morawiecki, een koppeling tussen Europese centen en de eerbiediging van de rechtsstaat. 'Het is alsof we als kleine kinderen in de hoek worden gezet', weert Morawiecki zich. Maar ook de frustratie in Europa over de Pools-Hongaarse chantage loopt hoog op, zelf bij zijn EVP-beschermelingen en kompanen uit Tsjechië en Slovakije.

Polen en Hongarije vinden dat zo'n sanctie een ongeoorloofde inbreuk is op hun nationale soevereiniteit. Ze verkiezen een Unie van natiestaten, waarin niet de democratische instellingen waarop Europa is gebouwd, maar de nationale leiders het laatste woord hebben. Zelfs over waarden als respect voor de rechtsstaat, democratie en persvrijheid, die ingebed zijn in de Europese verdragen. Viktor, het koekoeksjong, maakt er deze keer een heuse existentiële crisis van. Wie beweert dat Europa minder spannend is dan de VS?