Griekse boodschap

Syriza won zeer overtuigend de Griekse parlementsverkiezingen. De partij haalde twee zetels te weinig voor een volstrekte meerderheid. De partij vormt een coalitie met de rechts-nationalistische Onafhankelijke Grieken. Het is duidelijk dat het Griekse politieke toneel grondig is ontwricht. 

Met Alexis Tsipras als Griekse premier gaat de eurozone historische tijden tegemoet. Tsipras wil de besparingen milderen en praten over een schuldherschikking, de trojka - de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het Internationaal Monetair Fonds - eist daarentegen meer hervormingen en dus besparingen.

Geen van beide partijen wil een grexit, een uittrede van Griekenland uit de eurozone. Voor Griekenland zou een grexit een nog grotere verarming betekenen, nadat de bevolking al een kwart van haar inkomen ingeleverd heeft aan de Europese eisen, terwijl in Europa natuurlijk schuldeisers zitten die niet willen dat de Griekse schuld niet wordt terugbetaald. Er is dus onderhandelingsmarge.

De boodschap van de Griekse kiezer is dubbel: financieel en politiek. 

Financieel is het een duidelijke afwijzing van het besparen zonder enig zicht op beterschap. Ook in november van vorig jaar luidde de boodschap voor de Grieken dat hervormingen - in dit geval een eufemisme voor meer besparingen - moesten worden voortgezet. Dat is bijzonder misprijzend voor een bevolking waarvan ruim een kwart werkloos is en 30 procent onder de armoedegrens zit. De Grieken zitten in een schier eindeloze spiraal naar beneden. Misschien zou iemand hun ook een beetje hoop kunnen geven. Alleen Alexis Tsipras leek daartoe bereid. Vandaar zijn succes.

Politiek is het ook een boodschap dat de gevestigde politieke orde, noem het de consensus, aan het wankelen is. Syriza is in Europa geen uitzondering. Van links én van rechts komt de Europese politiek steeds meer onder druk te staan en de grote Europese consensus stuit in de lidstaten op steeds meer tegenstand. Die boodschap mag niet onderschat worden.

De reactie op de zege van Syriza is belangrijk. Op korte termijn kan er wel wat nervositeit ontstaan op de obligatiemarkten, maar dat is tijdelijk en op termijn kan de 'bazooka' van ECB-voorzitter Mario Draghi wel verdere 'financiële besmetting' van de eurozone voorkomen. Het is overigens ironisch of cynisch, u mag kiezen, dat Griekenland niet in dat programma van de ECB zit, alsof daar groei geen prioriteit zou zijn.

Maar de echte vraag is wat er op iets langere termijn zal gebeuren. Hoe zal Europa omgaan met dit fors mandaat van de Griekse kiezer? Durft het de egelstelling te verlaten of belanden we in een pokerspel met als inzet Griekenland binnen of buiten de eurozone?

Van even groot belang zijn de politieke gevolgen in Europa. De overwinning van Syriza is ook historisch omdat voor het eerst een niet-traditionele linkse partij de verkiezingen wint. En dit soort niet-traditionele partijen staan in alle Europese lidstaten klaar om een belangrijkere rol in het politieke leven op te eisen.

Ongetwijfeld zal alle aandacht eerst uitgaan naar de onmiddellijke reactie op de verkiezing van Tsipras en zijn standpunten tegenover Europa. Maar de boodschap van de Griekse kiezer gaat dieper: het is uiteindelijk de vraag hoe je een democratie moet verzoenen met een supranationaal kader. Het antwoord is dat dat niet eenvoudig is, als het al te verzoenen is.