Dag van de pluraliteit

Is de stad waar ik leef, woon en werk fundamenteel veranderd door de terroristische aanslagen van precies een jaar geleden? Is het überhaupt mogelijk om 22 maart 2016 in één adem te noemen met iets positiefs?

Ja, dat kan. Het is zelfs noodzakelijk. We hebben de voorbije weken tal van positieve verhalen kunnen lezen, beluisteren en bekijken die de aanslagen als rode draad hebben, maar die in schril contrast staan met de morbide motieven van de daders. Neem nu Kristin Verellen. Zij verloor haar levenspartner Johan bij de aanslag in metrostation Maalbeek. Het verdriet was immens, maar toch kiest ze niet voor de weg van wrok en wraak. Integendeel, ze is de drijvende kracht achter een bijzonder project, de Cirkels.

Het begon na de aanslagen. Toen vonden meerdere cirkelgesprekken met vrienden en familie plaats. Met verbluffend resultaat. Persoonlijke verhalen vertellen en ernaar luisteren blijkt immers heel belangrijk om ‘op verhaal’ te komen. Vandaag nodigt het Cirkel Team iedereen die zich aangesproken voelt uit om samen met anderen een cirkel te vormen. Voor Kristin staat het als een paal boven water: menselijke verbondenheid is het enige zinvolle antwoord op terreur.

Een gelijkaardig verhaal bij Mohamed El Bachiri, een Molenbeekse moslim die op 22 maart zijn vrouw Loubna verloor. Hij riep op tot een jihad van liefde. ‘Vandaag is mijn verdriet onmetelijk en blijf ik alleen overeind dankzij de liefde. De liefde voor mijn vrouw, mijn kinderen, het leven en de mensheid.’

Auteur David Van Reybrouck schreef de woorden van Mohamed op. Het boek ‘Een jihad van liefde’ is nog maar pas uit en er gingen al tienduizenden exemplaren over de toonbank. Dat is hoopgevend, want het betekent dat een positieve boodschap aanslaat. Tijdens een Ted Talk in Nederland zei El Bachiri: ‘Ik ga terug naar de essentie, de liefde die het uitgangspunt zou moeten zijn van alle ideeën, alle godsdiensten, alle mensen. Ze zou een universele kracht moeten zijn, de basis van elke communicatie tussen mensen. In die door de liefde gestuurde relatie beweert niemand de waarheid in pacht te hebben.’

Die boodschap vind je inderdaad in vele teksten, godsdienstige en andere. Getuigen zulke woorden van een te naïef positivogehalte? Misschien wel. Maar dat maakt ze niet minder waardevol. Integendeel. En dan verwijs ik graag naar Hannah Arendt, wiens geschriften weer bijzonder actueel worden en plots in de top drie van best verkochte boeken verschijnen. Filosofen hebben nu eenmaal de eigenschap dat ze zinnige dingen kunnen zeggen over de wereld van vandaag, ook al zijn ze vele jaren dood.

Als Joodse en als Duitse heeft Arendt de donkerste bladzijden van de vorige eeuw vanop de eerste rij meegemaakt. Ook zij voelde een onweerstaanbare drang om naar buiten te treden, haar ideeën in de publieke sfeer te gooien en ze aan een kritische blik van anderen, én zichzelf, te onderwerpen. Als filosofen, politieke en andere leiders dat niet doen, dreigen ze opgesloten te raken in hun eigen denken. Een mechanisme dat aan de basis ligt van totalitaire systemen, waarvan het nazisme en communisme treffende voorbeelden waren, en vandaag IS.

Net zoals bij Mohamed El Bachiri zien we bij Hannah Arendt een onwrikbaar geloof in diversiteit en pluraliteit. Voor haar basisvoorwaarden om Mens te worden. Want niemand heeft de waarheid in pacht. De kracht van een democratische samenleving ligt net in een voortdurende uitwisseling en confrontatie van ideeën, denkbeelden en opvattingen. Net als Hannah Arendt moeten we dus de pluraliteit omarmen. En daar samen met Arno een feest van maken. Dancing in the streets of Belgium Brussels, where they eat sprouts and raw mussels!