Koen Van Landuyt: ‘Voor mij geen perfecte symmetrie'

Koen Van Landuyt (56) - felblauwe bril, wit hemd met blauwe bollen - dropt zijn helm op de vensterbank van Le Pain Quotidien in Gent. De plastisch chirurg, te zien in de VIER-reeks ‘Topdokters’, is met de scooter gekomen. Hij kocht hem een tijd geleden om vlotter van zijn vrouw en zijn vier dochters in Haaltert naar zijn werk in UZ Gent en AZ Sint-Lucas te pendelen. ‘Maar eigenlijk ben ik hem al beu. Ik wil een moto.’

Het typeert Van Landuyt. Hij is ‘als de dood voor stilstand’. Lange tijd werkte hij op cola, bekent hij. ‘Ik ontbeet ook zelden. Soms at ik tussen twee operaties snel een slaatje, maar vaak ook niets.’ Dat veranderde toen hij zich een jaar geleden plots belabberd voelde.

‘Het medisch onder-zoek bracht niets aan het licht, maar mijn vrouw dacht aan glutenintolerantie. Sindsdien eet ik ’s ochtends kaas, noten en af en toe een eitje. (lacht) Ik geloof helemaal niet dat ik glutenintolerant ben. Maar sinds ik geen brood meer eet, voel ik me wel een stuk beter.’

En dus bestelt Van Landuyt een bord groene asperges met rode bietentapenade en rucola met parmezaanse kaas, ook al is het pas 9 uur. Hij countert enthousiast ook meteen eventuele vooroordelen. ‘Weinigen beseffen het, maar plastische chirurgie is eigenlijk een ongelooflijk vooruitstrevende discipline. Wist je dat de eerste niertransplantatie werd uitgevoerd door een plastisch chirurg? Van alle chirurgen hebben wij de breedste oriëntatie.’

Vernieuwing

Midden jaren negentig pionierde Van Landuyt met zijn beroemdere Gentse collega Phillip Blondeel in de ‘diepflapmethode’, waarbij borsten worden gereconstrueerd met huid, vet en bloed-vaten van de buik. Conservatieve collega’s schreeuwden moord en brand. Silicone-implantaten waren toen nog je van het. ‘Een reusachtig gevecht was het. Vernieuwing in de medische wereld is altijd erg moeilijk. Uiteindelijk dwongen de steeds beter geïnformeerde patiënten collega’s om meer borstreconstructies met eigen weefsel uit te voeren.’

Vandaag is de techniek dé standaard in binnen- en buitenland. In Gent behandelt Van Landuyt vrouwen die borstkanker hadden of hun borst(en) preventief laten verwijderen omdat ze genetisch belast zijn. De Angelina Jolie-ingreep, zeg maar. Daarnaast doceert hij in het buitenland. Hij is net terug uit Zürich, waar hij lesgaf in het kader van een internationale master na master gecoördineerd door de Universiteit van Barcelona. Japanse chirurgen weten de wereldautoriteit te vinden in Gent, waar ze zich door hem laten opleiden.

Toch is de vakman in Van Landuyt nog niet tevreden. ‘De vorm van de borst kunnen we redelijk goed herstellen. De functie niet. Maar sensibiliteit krijgen we er nog niet helemaal in, laat staan erotische gevoeligheid. Er zit na twintig jaar wat sleet op de formule. Het is tijd voor nieuwe ontdekkingen.’

Van Landuyt was altijd al leergierig. Als kind las hij alles wat los en vast zat. ‘Per week mocht je tien boeken uitlenen in de bibliotheek. Maar ik kreeg de bibliothecaris zo ver dat ik er 14 mocht meenemen. Ik las ze ook allemaal uit.’ Van Landuyt ging geneeskunde studeren omdat de brede studie hem intrigeerde. ‘En omdat ik nogal technisch aangelegd ben, koos ik voor ik algemene chirurgie. Via een vriend ben ik uiteindelijk in de plastische chirurgie beland.’

Experiment

Van de ‘huis- tuin- en keukenchirurgie’ heeft Van Landuyt zich altijd ver weg gehouden. Te weinig uitdagend. De eigenzinnige plastisch chirurg loopt liever op onbetreden paden. ‘Er wordt constant aan ons beroep geknabbeld. Oogartsen doen intussen ooglidcorrecties, huisartsen doen liposucties. Je kan daarover jammeren en janken. Of je kan met nieuwe dingen op de proppen komen.’

En dus experimenteert Van Landuyt met een nieuwe behandeling van lymfoedeem. ‘De ophoping van lymfevocht wordt in het Westen vooral veroorzaakt door chirurgie, bijvoorbeeld bij de verwijdering van lymfeklieren in de strijd tegen kanker. Klassiek behandelde men het met een kous, een beetje zoals je een citroen uitperst. Maar daar zit de patiënt niet op te wachten. En vooral, daarmee los je het probleem niet op. Ik experimenteer nu met lymfevatchirurgie, met transplantaties van gezonde lymfeklieren. Een heel nieuw vakgebied.’

En wat met de cliché-ingrepen van de plastische chirurgie, de liposucties en de facelifts? ‘Ik heb er niets tegen. Twee van mijn beste vrienden zijn esthetisch chirurg. Maar het mag geen platte commerce worden, en dat is het soms wel.’ Van Landuyt nipt van zijn kop groene thee. ‘Mensen laten zich helaas vaak misleiden door de goedkoopste chirurg. Meer dan eens krijg ik de miserie te zien, omdat ik ook complicaties van verkeerd gelopen esthetische ingrepen behandel.’

Af en toe voert Van Landuyt ook esthetische ingrepen uit, waaronder borstvergrotingen. ‘Dan komen de ouders op consultatie, met hun puberdochter die niet meer op zwemles wil, of zelfs niet meer buiten durft te komen. Mijn vroegere professor weigerde principieel borstvergrotingen tijdens de puberteit. Ik niet, omdat ik de frustratie van die meisjes goed begrijp. Ik zie meisjes die wel heel karig bedeeld werden door de natuur. Als je dan wacht met een borstvergroting tot na de puberteit, is de ramp al gebeurd, hè.’

En wat als een van zijn vier dochters haar borsten wil laten vergroten? Van Landuyt prikt onverstoorbaar een aspergestengel uit zijn bord. ‘Ik zou haar vraag op dezelfde manier behandelen als die van andere patiënten. Maar als blijkt dat ze zich aan een voorbeeldvrouw spiegelt, of met een foto komt aandraven, gaat bij mij een alarm af. Dan zal ik er alles aan doen om het idee uit haar hoofd te praten.’

Illusie

De perfecte vrouwenborst is sowieso een illusie. ‘Het begint al met de vraag: wat is normaal? Dat hangt erg van de tijdgeest af. Ken je de ‘Venus van Willendorf’? Het is een prehistorisch beeldje, ooit in Duitsland gevonden, van een voluptueuze vrouw met grote borsten. Dat was destijds het ideaalbeeld. We weten uit verschillende neurologische studies ook dat de mens van nature wordt aangetrokken tot symmetrie. Maar perfecte symmetrie is net wat ik niet wil. Neem de Mona Lisa. Die loenst naar je. Schoonheid met een hoek af, dát vind ik mooi.’

Terwijl zijn vriend en collega Phillip Blondeel als ‘de borstenbeeldhouwer’ wordt bejubeld, weigert Van Landuyt zichzelf een artiest te noemen. ‘Artiesten maken nieuwe dingen, wij niet. Dat zou ons ook niet vergeven worden. Je hebt nu al idioten in ons vakgebied die een kat van je maken, door lange snorharen in te planten en je oren puntiger te maken. Dat kan echt niet voor mij, dáár trek ik de grens. Ik ben een maker. Allez, een hermaker, eigenlijk, omdat het natuurlijke voorbeeld er al is.’

Dat ‘maken’ reikt verder dan de borststreek. Ook in onderbeenreconstructies is Van Landuyt een krak. ‘Bij een complexe breuk, zoals na een moto-ongeval, trommelen ze mij op.’

Lachend jongetje

Hij is ook trots op de voetoperatie die hij bij een premature baby uitvoerde. ‘Het jongetje woog 1 kilo. Zijn voet, niet groter dan het topje van mijn duim, was bijna afgestorven. Beeldvorming was onmogelijk, omdat hij te klein was. Ik heb weefsel uit zijn flank genomen en de bloedvaten weer aan elkaar gezet. Later stuurden de ouders me een foto van een lachend jongetje in Disneyland Parijs. Hij droeg sandaaltjes. (aangedaan) Fan-tas-tisch. Van zoiets fleur ik echt op.’

Dat doet hij ook tijdens de missies naar Myanmar die hij al 15 jaar organiseert. Een à twee keer per jaar trekt hij met bevriende oogartsen en plastisch chirurgen voor tien dagen naar het Zuidoost-Aziatische land om er te opereren. Hij pakt onder andere aangeboren gezichtsafwijkingen bij kinderen aan. ‘Fysiek kom ik altijd doodmoe terug, maar mentaal geeft het me een enorme boost. Ik krijg er echt het gevoel dat ik iets beteken voor die mensen. Ze schrikken altijd als we hun na de operatie een spiegel voorhouden.’

In zijn consultatieruimte in het ziekenhuis in Gent trekt Van Landuyt die ervaring door, met foto’s uit de Guineereeks van de fotograaf Stephan Vanfleteren. Het gaat om grote zwart-witportretten van mensen die op het schip Africa Mercy gratis tumoren, oog- en huidziekten kunnen laten behandelen door chirurgen. ‘Mijn vrouw vond niet dat ik ze daar moest ophangen. Maar ik vind ze fantastisch.’

Van Landuyt is zo gebeten door fotografie dat hij intussen zelf een opleiding volgt. Hij zeult geregeld rond met een analoge camera op een statief. ‘Ik hou heel erg van de techniciteit. De traagheid van mijn toestel dwingt me goed na te denken. Zo stap ik telkens even uit de jachtigheid van het leven. Heerlijk vind ik dat. Fotografie leert me op een andere manier naar de dingen te kijken.’

Kijken doet Van Landuyt nog het liefst in de dierentuin. Overal waar hij komt, bezoekt hij de zoo. ‘Niet om de beesten, maar om de mensen te observeren. Dierentuinen zijn krankzinnig. In een dierentuin in Myanmar liep een vent op sandalen rond met een beer. Mensen gingen gewoon naast de beer op een bankje zitten, om zich te laten fotograferen. Het strafste was dat ze niet eens naar de beer keken. Ondertussen speelde er een orkestje.’