Gamechanger in race naar coronavaccin

De Duits-Amerikaanse combo BioNTech-Pfizer kan als allereerste uitpakken met de conclusies over een studie in fase 3. Bij 43.000 mensen wordt gecheckt of het vaccin effectief is - beschermt tegen infectie - en of het veilig is - dat mensen geen last hebben van zware bijwerkingen. De conclusie: het vaccin beschermt 90 procent van de proefpersonen tegen infectie. 'Dit overtreft al onze verwachtingen. We dachten eerder aan 60 à 70 procent, 90 procent is uitzonderlijk', stellen beide bedrijven.

Dat goede nieuws zet de spotlichten volledig op de vaccinbouwers. Ugur Sahin, de oprichter en CEO van BioNTech, is een selfmade Duits-Turks migrantsprookje wiens vader aan de band werkte in de Ford-fabriek in Keulen. Zijn vrouw Ozlem Tureci - chief medical officer bij BioNTech - is dochter van een arts uit Istanboel. Het koppel rijdt elke dag met de fiets naar het kantoor in Mainz. Adres: an der Goldgrube 12, Duits voor Goudmijn.

Op papier behoort het koppel nu tot de rijkste Duitsers. Sahin heeft iets minder dan een vijfde van de aandelen van BioNTech, waarvan de waarde op de Amerikaanse beurs intussen 24 miljard euro bedraagt. Sahin is niet aan zijn proefstuk toe. Ganymed Pharmaceuticals, dat hij in 2001 oprichtte, is vier jaar geleden voor 1,4 miljard euro verkocht aan het Japanse farmabedrijf Astellas.

Groepsimmuniteit

De resultaten van het BioNTech-Pfizer-vaccin worden wereldwijd enthousiast onthaald. '50 procent zou al goed nieuws zijn geweest: als het aantal mensen dat besmet raakt hetzelfde is als het aantal mensen dat beschermd is, zolang mensen er minder zwaar ziek van zouden worden', stelt Isabel Leroux-Roels van het centrum voor vaccinologie van de Universiteit Gent. 'Dat het vaccin bij zoveel mensen neutraliserende antistofjes aanmaakt, is onverhoopt. Dat is van erg groot belang voor het versneld opbouwen van groepsimmuniteit.'

Voor alle duidelijkheid: het gaat om voorlopige resultaten. ‘De analyse is gebaseerd op de resultaten van 94 mensen die besmet zijn met het coronavirus. Van die 94 komen ongeveer 85 uit de placebogroep, mensen die een nepvaccin kregen. Een kleine tien infecties is vastgesteld bij mensen die het vaccin hebben gekregen. Zo komt men tot die doeltreffendheid van 90 procent’, zegt viroloog Johan Neyts (KU Leuven). 'Dat neemt niet weg dat ik bijzonder enthousiast ben.'

Werking bij ouderen

De studie loopt bij gezonde mensen tussen 18 en 85. Maar er zijn nog geen aparte resultaten of het even goed werkt bij ouderen, wier immuunsysteem vaak verzwakt is. Daarnaast wijzen de resultaten erop dat het vaccin beschermt tegen milde infectie, maar is de vraag of het ook voorkomt dat blootstelling aan hoge dosissen virus leidt tot zware ziekte. Ook weten we niet hoelang het ons beschermt.

'De hoge beschermingsgraad wijst erop dat het lichaam het virus tegenhoudt zodra het ons lichaam binnenkomt. Dat is een indicatie dat ingeënte mensen niet alleen beschermd, maar ook niet besmettelijk zullen zijn', zegt Leroux-Roels.

De resultaten over de veiligheid van het vaccin worden volgende week aangekondigd. 'Ik verwacht geen grote problemen, want grote issues over veiligheid duiken vrijwel meteen op', zegt Neyts.

Officiële goedkeuring

De laatste lijn naar een eerste vaccin lijkt ingezet. Blijkt het doeltreffend en veilig, dan kan BioNTech een officiële goedkeuring aanvragen bij de Amerikaanse gezondheidswaakhond. Het Europese Geneesmiddelenagentschap heeft de procedure opgestart voor de vaccins van Pfizer-BioNTech en AstraZeneca-Oxford. Om tijd te winnen gebeurt de analyse op de data die de bedrijven nu al doorsturen, zonder in te boeten op veiligheids- en kwaliteitschecks.

Pfizer en BioNTech stellen dat ze nog dit jaar 50 miljoen vaccins in omloop kunnen brengen. Dat komt neer op een inenting voor 25 miljoen mensen, omdat twee dosissen nodig zijn. De verdeling zou voornamelijk in de VS gebeuren. Tegen eind 2021 zouden 650 miljoen mensen gevaccineerd kunnen worden. Het Vlaamse Puurs is een van drie locaties die gekozen zijn om het vaccin te produceren. In Puurs zullen honderden miljoenen vaccins van de band rollen.

Krijgen Belgen toegang tot het vaccin?

De Europese Commissie, die in naam van de lidstaten onderhandelt, heeft gesprekken afgerond met Pfizer/BioNTech over 200 miljoen vaccins, met een optie op nog eens 100 miljoen. De kans is groot dat het deze week tot een officiële deal komt. Europa heeft deals op zak met AstraZeneca (België krijgt er 7,5 miljoen), Johnson & Johnson (België krijgt er 5,2 miljoen) en GSK-Sanofi. België klopt deze week zijn vaccinstrategie af: hoe het verdeeld wordt en wie het prioritair krijgt.

BioNTech maakt vaccins van een gloednieuwe technologie 'boodschapper-RNA'. Dat is een erfelijkheidsmolecule die lichaamscellen ombouwt naar antivirusfabriekjes. Ook de bedrijven Moderna en Curevac hebben proefvaccins op basis van die technologie. Ze maken zich sterk dat ook hun vaccins zullen werken.

Het BioNTech-vaccin heeft één nadeel. Het moet bij -70 graden Celsius bewaard worden, wat verdeling in sommige regio's lastig maakt. Om de hele wereld te bedienen is het belangrijk dat ook andere bedrijven met vaccins komen. Ook omdat BioNTech nooit volumes kan produceren voor de hele wereld. Moderna meldt dat het deze maand resultaten verwacht. Johnson & Johnson mikt op eind dit jaar, net als Oxford-AstraZeneca.