Overheid past voor verplicht coronavaccin

'België zal in maart kunnen beginnen met vaccineren tegen het coronavirus', zei de toenmalige minister van Volksgezondheid en Sociale Zaken Maggie De Block (Open VLD) in september. Haar opvolger Frank Vandenbroucke (sp.a) wil daar geen concrete datum op plakken. Maar het nieuws van maandag over de hoge beschermingsgraad van het coronavaccin van Pfizer en BioNTech is alvast hoopgevend dat een doeltreffend vaccin nog slechts een kwestie van tijd is.

De aankoop van de vaccins loopt via de Europese Commissie, die in naam van de lidstaten met de farmabedrijven onderhandelt. Woensdag sloot Europa een deal met Pfizer en BioNTech voor 300 miljoen vaccins. België moet nu beslissen of het daarop intekent.

Voor de vaccins van AstraZeneca en Johnson & Johnson, waarop Europa eerder al had ingetekend, is dat al gebeurd. Als die vaccins effectief blijken, krijgt België 7,7 miljoen vaccins van die eerste en 5,16 miljoen van die tweede.

De vaccins worden, zodra ze op punt staan, mondjesmaat verdeeld over de lidstaten. In eerste instantie gaat het over tienduizenden en niet over miljoenen vaccins. Op korte termijn zijn er dus onvoldoende vaccins beschikbaar om de hele bevolking in te enten. Bovendien gaat met het verdelen van de vaccins een hele logistieke operatie gepaard. De overheid moet een antwoord verzinnen op een reeks praktische en ethische kwesties.

De verwachting was dat de federale en de regionale ministers bevoegd voor zorg woensdag op een interministeriële conferentie een Belgische vaccinstrategie zouden afkloppen. Een akkoord zat er woensdag echter nog niet. 'Er zijn veel issues te tackelen: wie koopt aan? Wie bewaart? Hoe de logistiek organiseren? Hoe bepalen wie prioriteit krijgt? Wie gaat het vaccin toedienen? Wie zal wat betalen?', stelt een betrokkene.

Geen verplichting

Over één zaak lijkt er wel een consensus te zijn: het vaccin zou niet worden verplicht. 'Daar is redelijke zekerheid over', luidt het. In ons land is alleen het poliovaccin verplicht. Elk Belgisch kind moet voor zijn 18 maanden de prikjes tegen kinderverlamming krijgen. Andere vaccins, zoals tegen pneumokokken, mazelen of ronde hond, zijn sterk aanbevolen.

Een argument dat voor een verplichting pleit, is dat het zo voor iedereen duidelijk is dat hij of zij zich moet laten inenten. Maar de ervaring leert dat zo'n verplichting niet per se succesvoller is dan een vaccin aanbevelen. Bovendien kan dat leiden tot wantrouwen bij de bevolking, wat koren op de molen is van de antivaccinatiebeweging. Om die reden noemde viroloog Marc Van Ranst maandag in De Afspraak een vaccin verplichten 'het slechtste wat je kunt doen'.

Uit een enquête van het wetenschappelijk instituut Sciensano blijkt dat 50 procent van de Belgische bevolking bereid is zich te laten vaccineren tegen het coronavirus. 33 procent geeft aan dat misschien te willen doen, 17 procent wil er niet van weten. In Vlaanderen is de bereidwilligheid om zich te laten inenten het grootst.

Als de twijfelende groep kan worden overtuigd en een vaccinatiegraad van 80 procent wordt gehaald, kunnen voldoende barrières worden opgeworpen om het virus te stoppen.

Wie krijgt vaccin eerst?

De overheid moet ook uitmaken wie het vaccin als eerste krijgt. De Europese Commissie heeft zeven voorrangsgroepen aangeduid. Daar zijn evidenties bij, zoals zorgmedewerkers, 60-plussers en mensen met chronische ziektes of onderliggende aandoeningen. De Commissie denkt ook aan mensen die een cruciaal beroep uitoefenen buiten de zorg, zoals leerkrachten en politieagenten, en werknemers die geen afstand kunnen houden, zoals fabrieksmedewerkers.

Twee overige groepen waarvoor de Commissie prioriteit vraagt, zijn gemeenschappen die geen fysieke afstand kunnen houden - denk aan gedetineerden - en door de lidstaten zelf te bepalen sociaaleconomisch zwakke groepen. De Commissie bepaalt niet welke van die voorrangsgroepen eerst moeten worden ingeënt. De nationale overheden moeten zich daarover buigen.

Ook logistiek heeft de verdeling van het vaccin nog heel wat voeten in de aarde. Duitsland heeft de afgelopen week beslist dat er verspreid over het land 60 vaccinatiecentra komen. Het beperken van het aantal centra is nodig omdat vaccins transporteren - iets waar de Duitsers het leger voor willen inzetten - geen evidentie is. Het vaccin van Pfizer en BioNTech moet op -70 graden Celsius worden gehouden. Dat kan in speciale koelkasten, maar die zijn niet onbeperkt beschikbaar.