Banken bereiken relatief snel plafond nieuwe bankenwet

België schrijft geschiedenis met de nieuwe bankenwet, waarover de regering pas een akkoord bereikte, door als een van de eerste landen ter wereld de handel van instellingen op de financiële markten sterk aan banden te leggen. Met als doel spaargeld beter te beschermen en het vertrouwen van de spaarder verder te herstellen. Wat zijn de gevolgen van die bepalingen?

Voor welke banken gelden de nieuwe regels?

De nieuwe bankenwet, die nog het fiat moet krijgen van de Raad van State en het parlement, geldt niet voor alle banken in ons land, maar enkel voor spelers naar Belgisch recht. Dat zijn er 45 op de 106 banken die in België actief zijn. Dat wil ook zeggen dat 61 andere instellingen ontsnappen aan de regels. Maar de bulk van de markt zit niet bij die groep.

Gemeten naar balans zijn die 61 spelers goed voor 15,5 procent van het totaal van de sector. Naar deposito’s ligt hun marktaandeel lager, op zo’n 10 procent. Maar het is wel stijgend. De vier grootbanken vallen onder de 45 spelers, wat de dominantie van die groep verklaart.

Banken kunnen wel ontsnappen aan de nieuwe regels door van statuut te veranderen. Een voorbeeld dat gisteren circuleerde, is ING België, dat zijn tradingactiviteiten kan onderbrengen in een Belgisch bijhuis van de Nederlandse moeder. Maar ook dan wordt het spaargeld afgeschermd en bereikt de regering toch haar doel. ‘Want zo’n aparte vennootschap mag geen dochter zijn van de bank, wel een zuster’, zegt minister van Financiën Koen Geens (CD&V).

Onze Mening | Bert Broens

The proof of the pudding

De federale regering heeft met de nieuwe bankenwet een moeilijke oefening achter de rug, waarbij het er in pre-electorale omstandigheden op aankwam een technisch complexe materie te verzoenen met partijpolitiek opbod. En een delicate oefening: te fors ingrijpen kan de banken in een te strak keurslijf stoppen en zo de smeerolie van onze economie aantasten.

Het ziet er op het eerste gezicht niet naar uit dat het geroep van de politici om de stoute bankiers te straffen, geleid heeft tot gevaarlijke ingrepen. The proof of the pudding is in the eating. Pas als de wet een tijd van kracht is zal blijken of ze de sector niet te zwaar verstoort.

De politiek mag bovendien niet denken dat er nu geen nieuwe crisis kan ontstaan. Want ook spaarbanken kunnen in problemen komen. En misschien houdt de immense berg deposito’s, die niet aangepakt wordt wegens geen politiek akkoord, ook risico’s in.

Doet het verbod op trading voor eigen rekening de banken pijn?

Vooral onder druk van de socialisten, die er een van de wortels van de crisis in zien, mogen banken niet meer traden voor eigen gewin. Met andere woorden niet meer speculeren om er zelf beter van te worden. Dat verbod is echter vooral symbolisch belangrijk. Een bevraging uit 2012 leert dat de Belgische banken in het eerste kwartaal van dat jaar 2 procent van hun tradinginkomsten uit speculatie haalden. En trading was toen goed voor 9 procent van alle inkomsten. Anders gezegd: pure speculatie tekende bijna twee jaar geleden voor slechts 0,18 procent van de inkomsten. Een cijfer dat intussen wellicht nog gezakt is. De toegevoegde waarde van de nieuwe wet is natuurlijk, onder meer, dat banken die van plan zouden zijn meer te doen op dat vlak nu al meteen teruggefloten worden.

Waar zit het belang van de nieuwe regels?

De nieuwe regels rond trading zijn van belang omdat ze ook zullen leiden tot heel wat meer transparantie rond trading, die nu grotendeels ontbreekt. En omdat ze de activiteiten die nog wel mogen, zoals handel voor derden en om de eigen risico’s in te dekken, inperken. Daar is vooral van belang dat de handelsportefeuille niet groter mag zijn dan 15 procent van het totaal van de activa. En dat de kapitaalvereisten voor die portefeuille beneden 10 procent moet blijven van de totale kapitaalvereisten. Een bank die boven die limieten uitkomt, mag dat. Maar dan krijgt ze een bijzondere kapitaalheffing opgelegd. Dan moet ze met andere woorden haar eigen vermogen versterken, bijvoorbeeld door extra kapitaal aan te trekken.

Welke gevolgen hebben de nieuwe regels?

Waar zitten de banken nu in vergelijking met die cijfers? Tegenover de 15 procent zitten ze gemiddeld aan 12,5 procent. En in vergelijking met de 10 procent halen ze gemiddeld 5 procent, al zijn de cijfers mogelijk niet perfect vergelijkbaar. Er is dus nog manoeuvreerruimte voor als de economie zou aantrekken en de banken meer aan trading moeten gaan doen, maar niet zo heel veel. Zeker niet wat de eerste vereiste van 15 procent betreft. Al moet gezegd dat er nog wat meer ademruimte zal ontstaan naarmate de portefeuilles uit het verleden, die meetellen voor de cijfers, verder uitdoven.

Maar de plafonds verklaren de bezorgdheid van de bankenfederatie Febelfin dat de instellingen onvoldoende in staat zullen zijn om kmo’s en andere exportgerichte bedrijven te ondersteunen als er weer meer economische groei komt. ‘Deze regels zijn geschreven op het lijf van de economie van vandaag, niet op die van de economie van morgen’, zegt Thomas Van Rompuy, woordvoerder van Febelfin.

De banken kunnen wel boven de limieten gaan door hun eigen vermogen aan te dikken, maar zullen dat allicht niet doen omdat dan hun dienstverlening duurder wordt en ze zichzelf uit de markt prijzen. Het valt dan ook niet uit te sluiten dat ze naar structuurveranderingen gaan. De regering legde de limieten overigens niet willekeurig vast. Ze baseerde zich op voorstellen van de Nationale Bank, de toezichthouder.

De nieuwe maatregelen op een rijtje

1. Bescherming spaargeld

De bescherming tot 100.000 euro blijft. Boven dat bedrag geldt een voorrecht voor de spaarder, waardoor hij bij problemen van de bank voorrang krijgt op andere schuldeisers. Banken zullen bovendien een deel van hun activa niet mogen bezwaren met panden of andere rechten zodat ze kunnen worden ingezet om spaarders te vergoeden.

2. Verbod op speculatie

Ook ter vrijwaring van het spaargeld mogen banken niet meer traden voor eigen rekening, toch niet binnen de bank. Het mag nog voor klanten ter indekking van eigen risico’s en van participaties en voor het liquiditeitsbeheer. Maar er zijn limieten. Zo bedraagt de handelsportefeuille maximaal 15 procent van de activa en het plafond voor de kapitaalvereisten voor de trading is 10 procent van de totale kapitaalvereisten. Boven die limieten komt er een kapitaalheffing.

3. Inperking bonussen

Om risicogedrag van bankiers te ontmoedigen komt er een totaal verbod op bonussen voor banken die staatssteun kregen. Elders mogen de risk takers maar de helft van het vast salaris als bonus krijgen, met een minimum van 50.000 euro. Ook de vertrekvergoedingen van de bankiers worden beperkt.

4. Voedselspeculatie

De regering legt ook de handel in financiële producten met voedingsgrondstoffen als basis aan banden, net als de manipulatie van voedselprijzen.