Doemscenario voor Amerikaanse democratie komt uit

Vanuit het Witte Huis gaf president Donald Trump dinsdagnacht een verbijsterende toespraak. Er worden nog volop stemmen geteld in meerdere strijdstaten, een proces dat nog meerdere dagen kan duren, maar toch riep hij zichzelf al uit tot winnaar.

Meer nog, Trump beweert dat hij naar het Hooggerechtshof zal stappen met de eis dat het tellen van de stemmen gestaakt wordt.

'Als je het mij vraagt, zullen we winnen en hebben we deze verkiezing al gewonnen', sprak Trump voor een rij van Amerikaanse vlaggen.

Legitimiteit in vraag

Daarmee deed Trump exact wat velen vreesden. Trump haalt al maanden de legitimiteit van de stembusgang onderuit met de claim dat grootschalige fraude in het spel is. In de aanloop naar de verkiezingen zei hij herhaaldelijk dat, als hij niet op winst zou staan, dat alleen het gevolg kan zijn van gesjoemel. Hij had er ook al op gehamerd dat de uitslag binnen moest zijn op de avond van de verkiezingen.

Trump kiest nu daadwerkelijk voor de strategie die veel specialisten vooraf als het doemscenario voor de Amerikaanse democratie bestempelden. Hij ligt op kop in de staten die over de einduitslag beslissen maar die nog lang niet klaar zijn met tellen. Die kans grijpt hij aan om het democratische proces naast zich neer te leggen en zich uit te roepen tot winnaar.

Ter herinnering: door de coronapandemie kozen veel meer Amerikanen dan in normale verkiezingsjaren ervoor om per post te stemmen. Dat was zeker het geval in de drie belangrijkste staten die nog onbeslist blijven: Pennsylvania, Michigan en Wisconsin. Daar kunnen de stembrieven nog tot enkele dagen na de verkiezingsdag toekomen, zolang de poststempel niet van na 3 november dateert. Bovendien is op veel plaatsen pas dinsdag gestart met het tellen van stemmen die al eerder binnen waren.

De reden waarom die stemmen traag binnenkomen is bij de Republikeinse partij te zoeken. De Republikeinen dwongen af dat niet eerder kan worden begonnen met het tellen en probeerden nog te verhinderen dat late brieven geldig verklaard zouden worden.

Democraten hopen dat een groot deel van de nog achterblijvende stemmen van Democratische stedelingen komen, omdat zij, zich meer bewust van de gevaren van de pandemie, meer per post gestemd zouden hebben dan Republikeinen.

Grove misstap

Hoe dan ook, de impasse creëert een context voor Trump waarin hij zich onrechtmatig kan kronen tot overwinnaar. Dat werd zelfs door enkele van zijn fans en medestanders meteen als een grove misstap onthaald. Onder andere Chris Christie, een trouwe metgezel van de president, noemde het 'een slechte beslissing'. Ook op het Trump-vriendelijke Fox News reageerden de ankers afkeurend.

Maar intussen zit het spel wel op de wagen. Er bestaat een oprechte vrees dat het manoeuvre van Trump de maatschappelijke spanningen in de VS nog verder op de spits drijft. De vraag is of zijn achterban het rustig houdt, en of er mogelijk onlusten uitbreken. Het lijkt intussen ook duidelijk dat Trump alle juridische middelen uit de kast zal halen om de verkiezing tot de laatste stem aan te vechten.

Voor alle duidelijkheid: er bestaat geen enkel bewijs voor de uitspraken van Trump over vervalsing van de stembusgang.