Opmars Biden doet Trump steeds wilder om zich heen slaan

Ruim twee dagen nadat de stembureaus gesloten werden, weten de Verenigde Staten nog altijd niet wie hun president wordt. Duidelijk wordt wel dat het pad naar een verlengd verblijf in het Witte Huis voor de Republikein Donald Trump nauwer wordt, terwijl de Democraat Joe Biden meerdere realistische routes ziet. Zeker nadat hij Wisconsin (10 kiesmannen) en Michigan (16) heeft teruggewonnen, twee traditioneel Democratische industriestaten waar Trump in 2016 de 'blauwe muur' sloopte en er de basis bouwde voor zijn verkiezing.

Bidens teller staat vrijdag nog altijd op 253 kiesmannen, die van Trump op 214. Er zijn 538 kiesmannen te winnen, wat van 270 een magisch nummer maakt. In de vijf resterende onbesliste strijdstaten, waarbij vooral een handvol lokale districten alle spotlights op zich krijgen, wordt de kans wel groter dat Biden er minstens 17 kiesmannen bijeensprokkelt, dan dat Trump er nog 56 verzamelt.

Pennsylvania

Bidens kortste pad loopt via Pennsylvania, waar 20 kiesmannen te rapen zijn. Trumps voorsprong bedraagt er nog amper 20.000 stemmen, en loopt razendsnel terug. Talloze biljetten moeten nog worden geteld, vooral in Philadelphia County, een Democratisch bolwerk. En het gaat om poststemmen, die vooral Democraten in coronatijden massaal opstuurden, en die nog tot vrijdag mogen arriveren.

Via Nevada (6 kiesmannen) en Arizona (11) komt Biden er ook, nipt. In Nevada, dat Trump wil toevoegen aan zijn veroveringen van 2016, leidt Biden met amper 11.000 stemmen. Wat nog rest, zijn wel vooral poststemmen uit het Democratische Clark County rond de gokstad Las Vegas.

Het persagentschap AP en Trumps huiszender Fox News schoven Arizona al dinsdagnacht in Bidens kolom, maar dat is voorbarig. Niettemin lijkt in de Grand Canyon State, die sinds de Tweede Wereldoorlog maar twee keer een Democraat verkoos, een 'flip' nakend. Biden leidt er met zo'n 47.000 stemmen. Trump knabbelt er aan zijn achterstand, maar de focus ligt er vooral op Maricopa County rond Phoenix, met veel Democratisch gezinde latino's en hoogopgeleide jongeren.

En terwijl het conservatieve North Carolina (15) vermoedelijk naar Trump gaat, hangt een stunt van Biden ook in de lucht in Georgia (16), dat sinds 1984 maar één keer niet Republikeins stemde. Spannender dan in de Peach State wordt het niet: Trump zag er zijn voorsprong slinken welgeteld 665 stemmen, en er wordt nog vooral geteld in Fulton en DeKalb County, in en rond de Afro-Amerikaanse, Democratische metropool Atlanta.

Juridisch tegenoffensief

Als hij een van de winnende routes voltooit, mag Biden zich dan al de toekomstige 46ste president van de Verenigde Staten noemen? Allerminst. Trump weigert zich neer te leggen bij een mogelijke nederlaag en heeft in alle cruciale staten een juridisch tegenoffensief ingezet. En hij pookt de complottheorieën op.

'Stop de fraude', tweette hij donderdag. Alsook: 'Alle staten die Biden claimt, zullen worden aangevochten.' Tijdens een tirade vanuit het Witte Huis haalde hij donderdagnacht ook uit naar de 'corrupte Democratische machine' die met de hulp van 'grote media, grote donoren en big tech' de verkiezingen zou trachten te 'stelen'. 'Waar de verkiezingen wettelijk verliepen, won ik makkelijk.'

Al maanden roept Trump dat poststemmen niet deugen, waarvoor weinig bewijs is. Vooraf was duidelijk voorspeld dat de eerste resultaten vooral Republikeinse kiezers zouden weerspiegelen, die minder coronavrees tonen en fysiek gingen stemmen. Daarna zouden pas de resultaten van de poststemmen binnensijpelen, die langer duren om te tellen en dus vooral door Democraten zijn opgestuurd. Zelfs Republikeinse partijgenoten veroordeelden Trumps aanvallen als 'ongegrond' en 'gevaarlijk'. Niettemin dreigt dat trumpiaanse gesteggel de definitieve uitslag dagen, zoniet weken uit te stellen.

Zo trok Trumps campagneteam nogmaals Pennsylvania in twijfel, waar hij tijdens de verkiezingsnacht het Hooggerechtshof al vroeg de tellingen stop te zetten. Ook in Michigan wil Trump dat dat gebeurt, om te controleren of de stemmen voor Biden wel legitiem waren. Een lokale rechter weigerde dat. In Nevada vechten Republikeinen zeker 10.000 stemmen aan van kiezers die daar al 30 dagen niet meer geweest zouden zijn, alhoewel de staatswet dat verplicht. In Arizona wachten ook processen.

In Wisconsin vroeg het Trump-kamp dan weer een hertelling van de stemmen aan. Dat kan volgens de lokale wet als de kloof tussen twee kandidaten minder dan 1 procentpunt bedraagt, wat het geval is. In Georgia lijkt dat ook te zullen gebeuren. De wet legitimeert daar een 'recount' als het verschil minder dan 0,5 procent bedraagt.

Spanningen

Critici vreesden er al langer voor dat Trump alle mogelijke middelen zou inzetten om de legitimiteit van het kiesproces in twijfel te trekken, en zo de fundamenten van 's werelds machtigste democratie, die al bijna 250 jaar vreedzame transities koestert, aan te vallen. Dat voedt de vrees voor maatschappelijke spanningen, die de voorbije vier jaar onder Trump al enorm opgepookt zijn.

In tal van steden betoogden zijn tegenstanders dat 'alle stemmen' geteld moeten worden. Trump-fans verstoorden dan weer het telproces in stembureaus in onder meer Arizona en Michigan, waar ze in autostad Detroit 'de stemmen zijn fake' scandeerden. Ook in Philadelphia was de sfeer grimmig. De FBI onderzoekt er zelfs een mogelijke aanslag op een kieskantoor.

De enorme verdeeldheid weerspiegelt zich ook in de voorkeursstemmen. Biden staat voorlopig op 72,5 miljoen stemmen, het hoogste aantal ooit en een forse verbetering van Barack Obama's record uit 2008 - 69,5 miljoen. Dat zijn er bijna 4 miljoen meer dan Trump, die met 68,7 miljoen stemmen wel het derde resultaat ooit boekt, en er bijna 6 miljoen wint tegenover 2016. Ook als Trump de sleutels van het Witte Huis moet overdragen, verdwijnt het trumpisme allerminst.