Derivaten, gesel en zegen voor economie

Derivaten verschaffen beleggers een niet altijd even terecht gevoel van veiligheid, menen sommigen. Want de risico's die men neemt, worden steeds groter. Ook Jean-Claude Trichet, de voorzitter van de Europese Centrale Bank, waarschuwde woensdag dat derivaten de waakzaamheid van beleggers ondermijnen.

Kritische geesten waarschuwen dat het vrij nieuwe markten zijn, die razend populair zijn bij op risico beluste beleggers. Ze groeien als kool, zijn nog nooit getest in een crisis, en ze creëren enorme hefboomeffecten. De derivatenmarkt is niet transparant, is ook een vaak gehoorde verzuchting. De superbelegger Warren Buffett stelt dat derivaten vaak dubbelzinnig in de boeken staan, zodat beide partijen van een transactie op eenzelfde moment papieren winst boeken.

Speculatie is goed, zolang alle partijen risico's nemen die ze aankunnen. Maar die risicocontrole blijkt soms onvoldoende: de hedge funds LTCM en Amaranth beschikten over uitstekende systemen, en toch gingen ze op de fles.

Weldadig

Maar er zijn minstens evenveel felle voorstanders van derivaten. Zij menen dat derivaten een weldadige invloed hebben, omdat ze de markten voorspelbaarder maken. 'De risico's zijn puur theoretisch, de voordelen zijn zeer tastbaar', klinkt het.

Dankzij die producten kunnen kwetsbare partijen hun grote risico's doorschuiven naar spelers met diepe zakken die ze probleemloos kunnen dragen, stellen ze. Zo kan een kleine boer via derivaten de impact van een slechte oogst grotendeels afwentelen op grondstoffenhandelaars.

Dat derivatenmarkten de hele aardbol overspannen, is volgens hen in crisistijden geen gevaar maar net een voordeel. 'Gedeelde smart is halve smart', luidt het adagium. Trouwens, derivatenmarkten kunnen niet crashen, stellen ze. Voor elke verliezer is er immers een winnaar, dus theoretisch kan een crisis geen waarde vernietigen. Het enige echte risico is dat een grote zakenbank onderuitgaat. Maar die banken zijn onderhevig aan strenge regulering, dus zoiets zal niet snel gebeuren.

WK