Hoe 's werelds stembusslag uw portefeuille kleurt

De diep verscheurde Amerikaanse bevolking is het toch nog over één zaak eens: bij de presidentsverkiezingen in november staat niet minder dan de democratie in de VS op het spel. Alleen verschillen de Amerikanen grondig van mening over wie de grootste bedreiging vormt.

Voor de Democratische kiezers, van wie 72 procent vreest voor de democratie, schuilt het gevaar in een terugkeer van Donald Trump. De Republikein weigert nog altijd zijn verkiezingsnederlaag tegen Joe Biden te erkennen en is uit op wraak.

Republikeinse kiezers geloven dat de talloze processen tegen Trump, onder meer voor zijn rol in de bestorming van het Capitool begin 2021, door Biden georkestreerd zijn. Voor 55 procent van hen draaien de komende verkiezingen om het voortbestaan van de democratie, leert een peiling van het nieuwsbureau AP.

De VS beloven het dramatische orgelpunt te worden van een historisch verkiezingsjaar. In 77 landen vinden dit jaar verkiezingen plaats, de ene wat vrijer dan de andere. Zowat de helft van de wereldbevolking, goed voor 60 procent van het wereldwijde bruto binnenlands product (bbp), trekt naar de stembus.

Behalve de economische supermacht VS maken ook groeilanden als India, Indonesië en Mexico zich op om bolletjes in te kleuren. In Europa wordt gestemd voor een nieuw Europees Parlement. In het Verenigd Koninkrijk staat het linkse Labour in poleposition om na 14 jaar nog eens van de macht te proeven.

Taiwan

Dat verkiezingen beleggers niet onberoerd laten, leerde de eerste belangrijke afspraak op de agenda dit jaar: Taiwan. Daar riepen zowel de centrale bank als de beurs van Taiwan woensdag beleggers op rustig te blijven in de nasleep van de presidentsverkiezingen vorig weekend.

Vicepresident Lai Ching-te van de regerende DPP-partij won die verkiezingen, net de kandidaat die door China was gebrandmerkt als een ‘onruststoker’ wiens verkiezing tot ‘oorlog’ zou kunnen leiden omdat Lai de onafhankelijkheid van Taiwan verdedigt. Maar omdat de DPP zijn meerderheid in het parlement verloor en Lai zo zijn bewegingsvrijheid beknot zag, beoordeelden de meeste analisten de uitslag als vrij neutraal. De Taiwanese beurs wist de verliezen te beperken tot een goede 2 procent.

Dat de Taiwanese centrale bank het niettemin nodig vond te benadrukken dat geen paniekverkopen door buitenlandse beleggers te bespeuren waren, toont hoe strak de zenuwen staan. Een oorlog met grote buur China, dat Taiwan als een afvallige provincie ziet, zou catastrofaal zijn voor de economie van de chipfabriek Taiwan én van de wereld. Het zou een dolksteek zijn in de globalisering, die al onder druk staat van het wereldwijde populistische geweld.

Voor JPMorgan-strateeg Jan Loeys is het populisme een van de vier ruiters van de Apocalyps bij de verkiezingsgolf dit jaar. De andere drie zijn de polarisatie, de aftakeling van de democratie en de versplintering van de wereldeconomie. ‘De verkiezingen kunnen ons veel vertellen over de vraag of die vier trends doorzetten, op hun piek zitten of op de terugtocht zijn’, staat in een uitgebreid rapport over de verkiezingsbonanza waaraan Loeys meeschreef.

Er zijn voorzichtige signalen dat het populisme gepiekt heeft in 2018-2019 (zie eerste grafiek), maar 2024 kan een nieuwe wind doen waaien, waarschuwt Loeys. Volgens zijn rapport is de kans klein dat de vier ruiters de aftocht blazen, zodat JPMorgan de verkiezingsmarathon dit jaar globaal gezien als negatief voor de wereldgroei bestempelt.

Afbrokkelende democratie

Het beurshuis beroept zich op onderzoek dat een negatief verband vindt tussen populistische regeringen en afbrokkelende democratie enerzijds, en economische prestaties en aandelenrendementen anderzijds. ‘Op korte termijn heeft populistisch beleid nauwelijks een negatieve impact op de economie, tenzij mogelijk via hogere inflatie’, vertelt Loeys. ‘Maar op lange termijn lijdt de efficiëntie van een economie duidelijk, met tragere groei, minder handel en hogere overheidsschulden.’

Loeys verwijst naar de neiging van populistische leiders om met ‘simpele antwoorden voor complexe problemen’ te komen. Protectionisme via verhoogde importtarieven is zo’n klassieker, die ook Trump enthousiast omarmt. Gemiddeld zien populistische landen hun bruto binnenlands product (bbp) per capita 10 procent lager uitkomen na 15 jaar tegenover landen die wegblijven van populisme (zie tweede grafiek).

JPMorgan deed onderzoek naar de link tussen het democratische gehalte van een land, zoals weergegeven via scores als die van Freedom House, en de prestatie van hun aandelenmarkten. De conclusie: in landen waar de democratische score achteruitgaat, presteert de aandelenmarkt de komende tien jaar 5 procent per jaar slechter tegenover landen die een democratische upgrade kregen. De belangrijkste reden voor die rendementskloof zijn een lagere winstgroei voor bedrijven en neerwaartse druk op de wisselkoers.

Net die achtergrond van populisme en fragmentatie maakt dat de huidige verkiezingsgolf grotere beleggingsconsequenties heeft dan anders. Doorgaans heet het dat verkiezingen nauwelijks van belang zijn voor beleggers. Bij een spannende verkiezingsslag kunnen ze nervositeit veroorzaken in de aanloop naar de verkiezingsdag. Beleggers houden nu eenmaal niet van onzekerheid, wat zich vertaalt in een hogere risicopremie voor het aanhouden van aandelen of obligaties. De koersen van beide kunnen dan even onder druk staan, maar herstellen typisch zodra de uitslag duidelijk wordt.

‘Deze keer zijn de verkiezingen belangrijker dan anders voor beleggers, zeker die in de VS’, zegt Ron Temple, de hoofdstrateeg van Lazard Asset Management. Het belang zit hoofdzakelijk in de geopolitieke gevolgen van de verkiezingsstrijd tussen Biden en Trump. ‘Temeer omdat de geopolitieke situatie nu al zo onvoorspelbaar is.’

‘Wat als bij een Trump-zege de Amerikaanse steun voor Oekraïne opdroogt? Welk signaal geeft dat aan China en zijn aspiraties over Taiwan? De stijgende kans op conflicten is op lange termijn het belangrijkste risico voor beleggers, maar die prijzen zoiets typisch niet in. Het is te conceptueel, te moeilijk vertaalbaar naar een impact op cashflows en dergelijke’, zegt Temple.

Voor Philipp Schöttler, een beleggingsstrateeg bij UBS, is het risico op een sneller dan verwachte Chinese interventie in Taiwan redelijk hoog. ‘Denk aan het opvoeren van economische druk, een maritieme blokkade. Een zege van Trump kan dat aanwakkeren, vanuit het idee dat hij meer geneigd is zich afzijdig te houden.’ Ook voor Europa of Zuid-Korea zou het geopolitieke risico toenemen bij een Trump-comeback, voegt Schöttler eraan toe, omdat zij meer voor hun eigen defensie zullen moeten instaan. Trump heeft er al geregeld mee gedreigd de NAVO de rug toe te keren.

Tariefmuur

Op economisch vlak springt Trumps belofte om een tarief van 10 procent op álle import in de VS te heffen eruit. Zo’n tariefmuur dreigt de Amerikaanse inflatie aan te vuren en een tegenreactie van getroffen landen uit te lokken, met een handelsoorlog die de Amerikaanse economie 0,4 procent van haar bbp kan kosten, schat Bloomberg Economics.

De analisten van Citigroup signaleren dat importtarieven de Amerikaanse dollar zouden boosten en de euro, Chinese yuan en Mexicaanse peso naar beneden zouden duwen. Nog volgens Citigroup zijn de peso en de yuan de beste manier om in te spelen op de Amerikaanse verkiezingen. Als de twee belangrijkste handelspartners van de VS zijn de munten van Mexico en China sterk blootgesteld aan de verkiezingsuitslag. Een Republikeinse zege zou beide onder druk zetten. De spanningen met Mexico kunnen nog oplopen als Trump zijn voornemen doorzet om drugkartels in Mexico met Amerikaanse troepen te bestrijden.

Budgettair lijkt er minder verschil tussen beide kandidaten. Beiden zagen tijdens hun presidentschap de Amerikaanse begrotingstekorten fors toenemen, beiden lijken niet van plan drastisch het mes te zetten in de tekorten.

Een mogelijk verschil is hun reactie op de belastingverlaging voor bedrijven en gezinnen die Trump eind 2017 goedkeurde. Het verlaagde tarief voor de personenbelasting vervalt in 2025, dat voor bedrijven is permanent. Trump zal er alles aan doen om de belastingverlaging te verlengen, bij Biden zullen mogelijk de allerrijksten hun belastingtarief weer zien stijgen. Of Biden de bedrijfsbelastingen weer optrekt, is koffiedik kijken.

Qua regelgeving zijn er meer verschillen te verwachten, al beperken die zich tot specifieke sectoren. Zo zullen de Amerikaanse banken onder Trump minder moeten vrezen voor een verstrenging van de regelgeving die in de steigers is gezet na de regionale bankencrisis begin vorig jaar.

Voorspelbaarheid

Los van de uitslag maakt Temple zich zorgen om een fundamentelere tendens in de Amerikaanse politiek. ‘Door de toegenomen polarisatie is de voorspelbaarheid van het beleid afgenomen. Het verschil in beleid als de macht naar de andere partij verhuist, dreigt almaar groter te worden. Dat maakt de VS minder attractief om in te investeren, wat op termijn kan leiden tot hogere kapitaalkosten voor bedrijven en duurdere leningen voor de overheid.’

Anders gezegd: de premie - of hogere waardering - die Amerikaanse aandelen al decennialang genieten dankzij de politieke stabiliteit en rechtszekerheid in de VS, zou wel eens kunnen wegsmelten. Hetzelfde geldt voor de dominante rol van de dollar en het Amerikaanse staatspapier in het internationaal financieel systeem.

In vergelijking met de Amerikaanse stembusslag heeft de rest van de verkiezingsagenda dit jaar maar weinig gevolgen voor beleggers. Of er moet een serieuze verrassing uit de bus komen, zoals de Indiase premier Narendra Modi die met zijn BJP-partij naast de overwinning zou grijpen in april-mei. In dat geval kan de fors gestegen Indiase aandelenbeurs een klap van 25 procent of meer krijgen, waarschuwt het beurshuis Jefferies.

Maar Modi is de gedoodverfde favoriet om zichzelf op te volgen aan het hoofd van 's werelds grootste democratie. Dat moet continuïteit verzekeren voor zijn hervormingsagenda en infrastructuurinvesteringen, die er mee op gericht zijn massaal buitenlandse investeerders naar India te lokken. Het land profiteert samen met Mexico als geen ander van westerse bedrijven die hun aanvoerketens minder afhankelijk willen maken van China. Met in hun spoor ook westerse beleggers die de Indiase beurs ontdekken.

Het resultaat is een aandelenbeurs die de records opstapelt. Sinds begin 2020 is de totale Indiase beurswaarde bijna verdubbeld tot 4.000 miljard dollar. Het doet waarschuwen voor dure Indiase aandelen waar al veel groei is ingeprijsd. Andere knipperlichten die beleggers kunnen doen twijfelen zijn de achteruitgang van de democratie onder Modi en diens nationalistische partij, en het soms bedenkelijke deugdelijk bestuur van beursgenoteerde bedrijven.

Modi’s campagne moet ook een boost krijgen van een populistisch uitgavenbeleid in de aanloop naar verkiezingsdag. India staat daarmee niet alleen. Het Institute of International Finance (IIF) waarschuwt dat electorale cadeaus de wereldwijde schuldenberg nog aanzienlijk kunnen doen groeien in dit verkiezingsjaar. Onder meer in Mexico, waar de kandidaat van de partij van de vertrekkende president Andrés Manuel López Obrador diens uitgavenpolitiek zal willen voortzetten.

Obligatiewaakhonden

De vraag is hoelang overheden daarmee nog wegkomen. Het kortstondige Britse premierschap van Liz Truss, dat crashte nadat een ondoordacht begrotingsplan de Britse rente had omhoog doen schieten en het pond had onderuitgehaald, toonde dat de beruchte ‘obligatiewaakhonden’ het bijten nog niet verleerd zijn.

Temple ziet daarin een mogelijke rem op de manoeuvreerruimte voor politici in het Westen, waar de overheidsschulden sinds de pandemie fors gestegen zijn. ‘Het geduld van obligatiebeleggers raakt stilaan op’, zegt hij. Dat geduld zal mogelijk nog eens getest worden in de aanloop naar de Britse verkiezingen. De kandidaten zullen moeten oppassen met hun uitgavenbeloften.

Bij de Europese verkiezingen in juni is het uitkijken of de verwachte shift naar rechts zich manifesteert. Ongenoegen over de migratie geeft (radicaal-)rechtse partijen de wind in de zeilen, zoals de PVV van Geert Wilders in Nederland.

Maar analisten verwachten niet meteen gevolgen voor de financiële markten, vooral omdat er niet echt een anti-Europees sentiment speelt bij de verwachte rechtse opmars. Temple ziet de Europese verkiezingen vooral als een graadmeter voor wat landen als Frankrijk te wachten kan staan bij hun nationale verkiezingen. Maar dat is voor een ander verkiezingsjaar.