Angst voor kettingreactie verlamt beleggers

Paniek overheerst de wereldwijde financiële markten. Zowat alle beursindexen leden de grootste verliezen in vele jaren. De  Eurostoxx50-index dook 8,5 procent lager, de grootste daling sinds het brexit-referendum van juni 2016. Door de verkoopgolf zijn de Europese aandelenmarkten in een berenmarkt beland, een koersdaling met 20 procent tegenover de piek. Nooit eerder is de markt zo snel van euforie naar zwartgallig pessimisme geëvolueerd.

'Als je zoals ik de Aziëcrisis, de ondergang van het hefboomfonds LTCM, de dotcomzeepbel, de bankencrisis, de Europese schuldencrisis en eindeloos veel kleinere schokken hebt meegemaakt, is er veel nodig om je van je sokken te blazen. Maar de nieuwsstroom in het weekend en de koersval van de olieprijs vannacht hebben hun plek in de geschiedenisboeken verdiend', stelt Jim Reid, strateeg bij Deutsche Bank en beursveteraan.

De markten zitten in de perfecte storm. Buiten het Verre Oosten neemt het aantal besmettingen snel toe. Wereldwijd zijn al bijna 110.000 mensen besmet en eiste corona minstens 3.700 levens. Het virus rukt razendsnel op in West-Europa en in de VS, waar bovendien amper mensen getest worden. De draconische maatregelen die Italië tijdens het weekend nam, door zijn economische hart in het noorden - en 16 miljoen mensen - in quarantaine te zetten, zullen de economie zeer zwaar treffen. De vrees is groot dat ook andere landen quarantainemaatregelen zullen nemen, waardoor de economie grotendeels lam komt te liggen.

Daar komt bij dat Saoedi-Arabië een prijzenslag gestart is op de oliemarkt om Rusland een lesje te leren. De olieprijs crashte maandagochtend met een zelden geziene 30 procent, om ruim 20 procent lager te eindigen. De olie- en gassector op de Europese beurzen dook 16 procent lager. Het draagt bij tot de giftige cocktail die beleggers in paniek doet slaan.

'Grootschalige capitulatie'

'Wat begonnen is als een correctie in de portefeuilles om het risico van het virus in te dijken, is gemuteerd in een grootschalige capitulatie', stelt strateeg Paul O'Connor van Janus Henderson Investors. 'Als we ons baseren op historische patronen schatten de aandelenmarkten de kans op een wereldrecessie op 60 à 70 procent. Bovendien zijn de beleggers bang van het scenario dat de neerwaartse trend op de markten zichzelf nog zal versterken.'

Het grote probleem is dat de beurspaniek niet veroorzaakt wordt door iets wat we kennen. Monetaire en budgettaire maatregelen zijn historisch efficiënt gebleken om conjunctuurdips en zelfs bank- en muntcrisissen te lijf te gaan, maar een virus is totaal iets anders. Een lage rente of zelfs meer centen in de portemonnee zet consumenten er niet toe aan om uit eten te gaan of een bioscoop te bezoeken als ze vrezen besmet te worden. En bedrijven in quarantaine of met ziek personeel zullen zelfs bij een grote vraag niet meer kunnen produceren.

'We weten hoe de financiële crisis eruitzag, hoe de techbubbel uit elkaar spatte, maar hier zitten we op terrein dat nog nooit in kaart gebracht is', stelt adviseur Stephen Miller van CI Financial Group. 'Een wereldwijde recessie is niet langer een mogelijkheid, maar een waarschijnlijkheid. En vooral: we weten niet waar deze coronacrisis zal eindigen en hoelang die zal duren.'

De economische schade neemt met de dag toe. Nu Noord-Italië in een quarantaine zit, komt de bevoorradingsketen voor veel Europese bedrijven in het gedrang. In de regio bevinden zich heel wat producenten van auto-onderdelen die cruciaal zijn voor veel autofabrieken. Daarnaast exporteert de regio veel machines, luxegoederen en elektronica.

Automatische trading

Op een V-vormig economisch herstel, waarbij de schade snel wordt goedgemaakt, hoopt bijna niemand meer. 'Ons basisscenario gaat ervan uit dat de verspreiding van het virus buiten China de volgende maanden een piek zal bereiken en voorziet een U-vormig pad voor de groei in 2020. Maar die U zal initieel aanvoelen als een I, met een zeer scherpe terugval van de groei, en vervolgens als een L als de economie uitbodemt, maar de zichtbaarheid blijft erg beperkt’, stelt Joachim Fels, econoom van Pimco.

Net als bij vorige beurscrashes, dreigt intussen een sneeuwbaleffect die de markten nog meer de dieperik in duwt. ‘Sinds deze morgen zien we een opmerkelijke stijging van de margin calls, waardoor beleggers tegen eender welke prijs moeten verkopen’, meldde het beurshuis CMC Markets. Beleggers die met geleend geld investeren, krijgen een ‘margin call’ als de waarde van hun onderpand – meestal de andere effecten in de portefeuille – onder een bepaalde grens valt. Dan verplicht de broker hen ofwel geld bij te storten, ofwel aandelen te verkopen.

Door de koersdalingen komen ook steeds meer stoplossorders in actie. Onder een bepaalde koers verkopen beleggers hun posities om nog zwaardere verliezen in te dijken. Automatische tradingprogramma’s versterken die tendens nog. Robotbeheerders verminderen hun aandelenposities als de markten verder dalen. Omdat ze werken met beurstrackers die indexen volgen, zijn het vooral de grotere aandelen die het meest last hebben van die automatische verkopen.

Kredietmarkt

De fall-out van het virus begint ook de krediet- en de financieringsmarkt te besmetten, waarschuwt JPMorgan. Vooral bedrijven die actief zijn in de zwaarst getroffen sectoren, zoals het toerisme en de horeca, krijgen met cashflowproblemen te kampen waardoor ze tegen ratingverlagingen en in het ergste geval wanbetalingen aankijken. De kelderende olieprijs is dan weer nefast voor veel ondernemingen uit die sector. Zeker de Amerikaanse schalieoliebedrijven, die vaak veel schulden torsen, kunnen in de problemen raken. Deutsche Bank stipt aan dat de energiesector 14 procent vertegenwoordigt van alle hoogrentende Amerikaanse obligaties.

‘De bedrijven achter die hoogrentende obligaties torsen ook meer schulden dan vroeger’, stelt JPMorgan. ‘Ze zijn veel kwetsbaarder dan in de voorbije twee recessies.’ Door de paniek op de markten en de dalende cashflows kunnen bedrijven met hoge schulden moeilijkheden krijgen om zich te herfinancieren. Maandag en vrijdag kregen de indexen van hoogrentende obligaties zware klappen. Ook veel banken en vermogensbeheerders hebben die obligaties in hun portefeuilles, waardoor ook zij afzien. Zeker de banken zijn kwetsbaar, omdat ze vaak geld hebben geleend aan de bedrijven via gewone kredieten.

Bodem

Voorlopig zal de onzekerheid over het coronavirus, zijn economische impact en de maatregelen van de overheden angst blijven veroorzaken. Toch denken sommigen dat er al koopjes te doen zijn. ‘Het zou dom zijn om nu al de bodem van de beurzen uit te roepen, maar in dit paniekklimaat zijn we voor de lange termijn eerder een koper dan een verkoper’, besluit Paul O’Connor van Janus Henderson.

De optimisten wijzen vooral naar China, waar de piek van het aantal besmettingen achter de rug lijkt. Walt Disney kondigde maandag zelfs de geleidelijke heropening van zijn pretpark in Sjanghai aan. Disneyland Parijs meldde daarentegen zijn eerste besmette personeelslid.