Strijd voor duurzaamheid verlegt zich naar algemene vergadering

Beursgenoteerde multinationals met een stevige CO₂-voetafdruk hebben er een geduchte tegenstander bijgekregen. Als oprichter van het activistische hedgefonds TCI zit miljardair Christopher Hohn al jaren achter de veren van bedrijven. Door een stevig aandelenbelang op te bouwen probeert hij het bestuur te dwingen tot bijsturingen.

De Brit wil dat succesvolle recept nu inzetten voor de strijd tegen klimaatverandering. Met zijn filantropische The Children’s Investment Fund Foundation, goed voor een beleggingsportefeuille van ruim 6 miljard dollar, is hij een ambitieuze campagne begonnen rond ‘say on climate’.

Geïnspireerd op ‘say on pay’, dat aandeelhouders inspraak geeft in het topverloningsbeleid door actief te stemmen tijdens de jaarlijkse algemene vergadering (AV), wil Hohn beursgenoteerde bedrijven aansporen hun verantwoordelijkheid te nemen in de strijd tegen klimaatverandering. Concreet eist hij dat geviseerde bedrijven een plan ontvouwen voor het afbouwen van hun CO₂-uitstoot en jaarlijks hun voortgang rapporteren. Aandeelhouders mogen daarover stemmen en kunnen falende bestuurders de laan uitsturen. Het doel is minstens 100 van Amerika’s grootste genoteerde bedrijven tegen eind 2022 een klimaatplan te doen aannemen.

In zijn zoektocht naar medestanders om zijn voorstel op de agenda van de AV te krijgen en er daarna een meerderheid voor te verzamelen bij de stemming, klopte Hohn vorig najaar aan bij Sandy Boss van BlackRock. Als het nieuwe hoofd Investment Stewardship van BlackRock waakt Boss erover hoe de fondsenreus zijn stem gebruikt bij de bedrijven waarvan het aandelen in portefeuille heeft. Als ’s werelds grootste vermogensbeheerder, goed voor een portefeuille van 9.000 miljard dollar, heeft BlackRock een stevige vinger in de pap bij talloze ondernemingen. Het biedt trackers aan die passief een index volgen, een snelgroeiende markt die van BlackRock vaak een van de grootste aandeelhouders maakt in een bedrijf.

Tekortgeschoten

Met die macht komt verantwoordelijkheid, en daarin is BlackRock volgens Hohn en andere critici serieus tekortgeschoten de voorbije jaren. Terwijl BlackRock-CEO Larry Fink beursgenoteerde bedrijven graag publiekelijk wijst op het belang van duurzaamheid en ESG - Environment (milieu), Social (diversiteit, mensenrechten), Governance (deugdelijk bestuur) - deed hij daar als aandeelhouder voorlopig weinig mee. Een van de zichtbaarste manieren waarop een invloedrijke aandeelhouder zich kan laten gelden is in de stemming op de jaarlijkse AV. En daar oogt BlackRocks rapport belabberd, leren meerdere studies.

Neem de klimaatverandering, die Fink in januari vorig jaar ‘het ultieme langetermijnprobleem’ noemde. Hij schreef het al in 2016 een ‘reële en meetbare financiële impact’ toe. Het financieel onderzoeksbureau Morningstar becijferde dat BlackRock over al zijn fondsen heen tussen 2016 en eind 2020 165 keer stemde over een aandeelhoudersvoorstel over klimaat bij Amerikaanse bedrijven. Amper tien keer stemde BlackRock voor. Inzoomend op 2020 selecteerde Morningstar 34 relevante klimaatvoorstellen op de agenda’s van AV’s. BlackRock steunde maar 12 procent. Een andere passieve fondsenreus, Vanguard, deed niet veel beter met 15 procent. Het kan anders: de helft van de onderzochte vermogensbeheerders stemde in met minstens 50 procent van de voorstellen.

Het geeft de activist Hohn munitie om het ‘afschuwelijke’ stemgedrag van de fondsenreuzen aan de kaak te stellen. Hij kreeg onder meer bijval van Tariq Fancy, voormalig hoofd duurzaamheid bij BlackRock, die ESG-beleggingen wegzette als ‘een marketinghype en valse beloftes’.

Hypocriet

Voor de hypocriete houding wordt verwezen naar een belangenconflict: BlackRock en co. zijn niet geneigd het management van grote bedrijven stevig aan te pakken, omdat diezelfde bedrijven vaak ook klant zijn via hun pensioenplannen die ze laten beheren. Daarnaast hebben ze als aanbieders van goedkope, inwisselbare trackers geen prikkel om te investeren in een duur opvolgingsbeleid. BlackRock heeft altijd beweerd wel degelijk betrokken te zijn, maar dat liever achter de schermen te doen via private contacten met management en bestuur in plaats van tijdens publieke AV’s.

Maar er lijkt een kentering bezig, en BlackRocks aanstelling van Boss vorig jaar past in dat plaatje. Haar intrede ging gepaard met een grondige doorlichting van het aandeelhoudersbeleid. Dat resulteerde in een voornemen om veel meer in te zetten op het steunen van aandeelhoudersvoorstellen en minder te vertrouwen op de goede wil van bedrijven. Actief stemgedrag is voortaan een ‘primair instrument’ in plaats van het laatste redmiddel, liet Boss optekenen. Tot tevredenheid van Hohn, die BlackRock aan boord wist te halen voor zijn eerste ‘say on climate’-campagne vorig jaar, tegen de Spaanse luchthavengroep Aena. Intussen vraagt Fink dat elk bedrijf een klimaatplan opstelt dat aantoont hoe de business in lijn gebracht wordt met netto-nulemissies.

Door de toenemende nadruk op aandeelhoudersvoorstellen krijgen aandeelhouders een extra wapen in handen in hun strijd voor ESG-thema’s, waarbij de AV vaker het toneel van die strijd zal worden. Europa schuift daarmee op in de richting van de VS, waar aandeelhoudersvoorstellen veel meer ingeburgerd zijn. Dat komt deels omdat de lat voor het indienen van een voorstel daar veel lager ligt. Iedereen die een jaar lang een aandelenbelang van 2.000 dollar heeft in een bedrijf kan een voorstel op de agenda van de AV laten zetten, al heeft de beurswaakhond SEC de voorwaarden onlangs iets aangescherpt.

‘Het is ook een kwestie van cultuur’, weet Michiel van Esch, bij de Nederlandse vermogensbeheerder Robeco verantwoordelijk voor het stembeleid voor de aandelen in portefeuille. ‘In Europa zetten institutionele aandeelhouders meer in op ‘engagement’, een continue betrokkenheid door achter de schermen te praten met het management en de bestuurders. Terwijl stemmen binair is - ja of neen - kan je met engagement meer sturing geven en je verwachtingen uitdragen. Bovendien hoef je geen jaar te wachten tot de volgende AV.’

Toch ziet ook van Esch een kentering. ‘Er is een trend van meer aandeelhoudersvoorstellen, met voortdurend nieuwe thema’s en een groeiende steun tijdens de stemming.’ Robeco, dat bekendstaat als een meer actieve fondsbeheerder qua duurzaamheid, staat erop om bewust te stemmen bij alle aandeelhoudersvoorstellen die in zijn portefeuilles aan bod komen. Dat betekent extra werk om alle voorstellen te screenen, af te wegen en er een consistent stembeleid rond te ontwikkelen.

Aandeelhoudersactivisme

Bernard Thuysbaert van het advieskantoor Deminor, dat beleggersbelangen verdedigt, juicht het groeiende aandeelhoudersactivisme toe. ‘Het is soms ontgoochelend om te zien hoe de uiteindelijke begunstigden van een bedrijf - de vele aandeelhouders, ook u en ik - het niet altijd hun taak vinden te waken over hun belangen. Gelukkig wordt daar de jongste jaren wél veel meer naar gekeken, en ik denk dat de debatten op de AV alleen maar zullen toenemen’, zegt Thuysbaert. Al maakt hij de kanttekening dat een AV strikt gezien een beperkte bevoegdheid heeft en de bestuurders vrij zijn om het investeringsbeleid te bepalen.

De toenemende druk en diversiteit aan aandeelhoudersvoorstellen blijkt ook uit de cijfers. Het onderzoeksbureau Proxy Insight, dat aandeelhoudersstemmingen opvolgt, telde in 2020 wereldwijd 127 aandeelhoudersvoorstellen over milieu en klimaat, een vijfde meer dan de 104 het jaar voordien. De gemiddelde steun kwam uit op 24 procent, ruim de helft meer dan de 15,2 procent in 2019. 7 procent van de voorstellen wist een meerderheid te verzamelen. Ook niet-Amerikaanse bedrijven kwamen in het vizier van aandeelhouders, met klimaatvoorstellen bij onder meer de energiebedrijven Shell en Total, de bankgroep HSBC en de mijnbouwer Rio Tinto.

Ook aandacht voor diversiteit en discriminatie is een hot topic bij aandeelhouders. De Black Lives Matter-beweging fungeerde vorig jaar als een katalysator, al kwam ze net te laat om het aantal ingediende aandeelhoudersvoorstellen - die tijdig binnen moeten zijn - te beïnvloeden. In het stemgedrag was de impact wel al zichtbaar: de gemiddelde steun voor voorstellen rond diversiteit en een gelijkekansenbeleid steeg met ruim 10 procentpunten tot bijna 33 procent.

Discriminatie

Ook dit seizoen staan de schijnwerpers op de S uit ESG. Volgens het nieuwsbureau Bloomberg staan 30 voorstellen over diversiteit en inclusie op de agenda’s van AV’s. Onder meer bij de e-commercegigant Amazon, het farmabedrijf Johnson & Johnson en enkele Amerikaanse grootbanken vragen aandeelhouders een ‘raciale audit’, die moet nagaan in welke mate hun business bijdraagt aan discriminatie. Nog populair zijn voorstellen om open kaart te spelen over lobbyactiviteiten, om te vermijden dat bedrijven achter de schermen initiatieven steunen die ingaan tegen wat ze publiekelijk belijden. Daarover circuleren 34 aandeelhoudersvoorstellen.

Dat hypocrisie een probleem is, bewijst een studie van onderzoekers van de London School of Economics en de Columbia Business School. De aanleiding was de in 2019 rondgebazuinde beslissing van de invloedrijke Business Roundtable - een club van prominente Amerikaanse bedrijven - om voortaan rekening te houden met alle stakeholders (personeel, samenleving) in plaats van enkel de winst voor de aandeelhouders te maximaliseren.

De conclusie? Voorlopig is er geen enkel bewijs dat de 181 CEO’s die de verklaring ondertekenden hun beleid aangepast hebben. In vergelijking met sectorgenoten die geen deel uitmaken van de Business Roundtable, begaan de clubleden vaker milieu- en arbeidsovertredingen, stoten ze meer CO₂ uit, liggen ze vaker dwars bij aandeelhoudersvoorstellen en spenderen ze meer aan lobbying. Dat laatste mogelijk om potentiële regelgeving af te wenden, stellen de onderzoekers. De clubleden steunden zelfs initiatieven om het indienen van aandeelhoudersvoorstellen te bemoeilijken. Hun aandelenkoersen reageerden niet op de ondertekening van de belofte, wat er volgens de onderzoekers op wijst dat de markt het initiatief louter als ‘goedkope praat’ beschouwt.

Het is koren op de molen van ShareAction, dat een grote rol heeft gespeeld in het pushen van ESG-aandeelhoudersvoorstellen. De in Londen gevestigde activistische organisatie heeft voor dit jaar ‘de belangrijkste 13 ESG-voorstellen’ geselecteerd met de bedoeling daar maximale steun voor te vinden bij grote aandeelhouders zoals pensioenfondsen. Dat spoort met de filosofie om een selecte groep prominente bedrijven stevig aan te pakken en zo een voorbeeld te stellen. Op de radar staan onder meer de autobouwer General Motors (klimaatlobbying) en de supermarktgroep Tesco (gezonde voeding).

Drukkingsmiddel

‘We proberen aandeelhouders in debat te laten gaan met bedrijven over drie thema’s: klimaat, gezondheid en arbeidsomstandigheden’, zegt Simon Rawson, directeur corporate engagement bij ShareAction. ‘Een aandeelhoudersvoorstel is daarbij het einde van het proces, niet het begin.’ Beginnen doet ShareAction vaak met het stellen van vragen op een AV en achteraf een praatje met bestuurders te maken, tenminste toen dat nog kon in precoronatijden. Een van de verwezenlijkingen is dat intussen 43 van de grootste 100 Britse beursgenoteerde bedrijven een fair minimumloon betalen (9,5 tot 10,85 pond per uur), meldt Rawson.

Aandeelhoudersvoorstellen gelden als een drukkingsmiddel, zelfs als ze geen meerderheid van de stemmen halen, signaleert Van Esch. ‘De meeste voorstellen halen geen meerderheid, al zie je wel een stijgende lijn. Maar zelfs zonder meerderheid kan een voorstel een duidelijk signaal naar het management zijn. Managers vragen feedback, waardoor een dialoog en beweging ontstaan.’

Een andere manier van stemmen is met de voeten: een aandeel uitsluiten. Dat verhoogt de kapitaalkosten voor een bedrijf als dat gedwongen moet vissen in een kleinere vijver van beleggers, maar een tegenargument is dat aandeelhouders niet langer het beleid kunnen proberen bij te sturen. Voor Robeco is uitsluiting typisch het einde van een traject, als engagement niet gewerkt heeft. In een studie van ShareAction over het stembeleid van 60 grote vermogensbeheerders eindigt Robeco trouwens in het koppeloton. De Nederlandse groep stemde vorig jaar in goed 90 procent van de gevallen voor een voorstel over klimaat of over sociale issues. Opvallend is dat de top tien helemaal Europees kleurt, een bewijs dat ESG momenteel vooral hier leeft. Het Amerikaanse BlackRock haalt 12 procent.

Intussen dwingt het groeiende aantal thema’s beleggers om een standpunt in te nemen over steeds meer zaken. Ze laten zich daarbij leiden door grote stemadviesbureaus als Institutional Shareholder Services (ISS) en Glass Lewis, maar ook die zijn het onderling niet altijd eens.

Het nieuwste agendapunt - raciale audits - vormt een twistpunt. Glass Lewis beveelt aandeelhouders aan om de meeste voorstellen te steunen de komende weken, terwijl ISS pleit om tegen te stemmen. Volgens Glass Lewis kunnen bedrijven zo schadelijke controverses vermijden, zeker als ze afhankelijk zijn van de trouw van consumenten. ISS stelt dat bedrijven al ‘voldoende zinvolle acties’ ondernemen.

Extra rendement

Niettemin lijkt de beweging naar actiever stemmen ingezet. ‘Je merkt dat meer en meer institutionele beleggers hun eigen stembeleid willen vormgeven en zich zo willen profileren naar klanten toe’, zegt Van Esch. Als toetje kunnen activistische beleggers rekenen op extra rendement, concludeerde Luc Renneboog, economieprofessor aan Tilburg University. Op basis van een decennium aan data die hij van een Europese vermogensbeheerder kreeg, stelde hij vast dat een succesvolle aandeelhouderscampagne rond ESG - waarbij het bedrijf zijn beleid aanpast na interactie met de aandeelhouder - resulteert in een extra aandelenrendement in de zes tot twaalf maanden na de campagne.

Renneboog verwijst naar de persaandacht die een bedrijf voor zijn opgepoetst imago creëert, met mogelijk extra verkoop en meer gemotiveerde werknemers als gevolg. Of besparingen door een zuiniger waterbeleid. ESG is niet enkel goed voor het milieu, maar ook voor de portemonnee.