Mens of machine: wie beheert uw geld het best?

Beleggingsfondsen die niet beheerd worden door een mens maar door een computer, schoten in de jaren 2000 als paddenstoelen uit de grond. Maar door de financiële crisis van 2008 kregen de fondsen een ferme tik. Veel fondsen bleken met hun wiskundige modellen niet bestand tegen die onverwachte crisis. Meer nog, critici wezen quantfondsen met de vinger omdat zij de financiële crisis met hun vaak gelijklopende modellen nog hebben versterkt.

Toch heeft wiskunde vandaag nog steeds zijn plaats in de fondsenwereld. Verscheidene hefboomfondsen maken er bijvoorbeeld nog steeds gebruik van. Ook de particuliere belegger heeft nog toegang tot een beperkt aantal fondsen dat met wiskundige modellen beter wil doen dan de markt. Die presteerden de voorbije jaren beter dan het gemiddelde fonds. In de categorie internationale aandelen noteren liefst drie quantfondsen bij de tien best presterende fondsen op vijf jaar.

Waarom kiezen voor quantfondsen?

De belangrijkste reden om voor quantfondsen te kiezen is dat die fondsen bij uitstek in staat zijn om emoties uit te schakelen. En dat is een uiterst belangrijk kenmerk van een goede belegger. Door systematisch en consequent te beleggen in aandelen met de laagste waardering, de hoogste winstgroei en andere kwantitatieve criteria, wordt voorkomen dat aandelen op emotionele basis worden geselecteerd.

Een tweede voordeel van quantfondsen is dat ze uit een groot beleggingsuniversum zeer snel selecties kunnen maken. ‘Voor een klassiek investeringsteam is het onbegonnen werk om honderden, laat staan duizenden, bedrijven (én hun tienduizenden producten) in detail te doorgronden en te waarderen. Dat is zeker zo als je dat huiswerk continu moet updaten met informatie over de concurrentie’, zegt Werner Smets, beheerder van Vector Navigator. Geert Huyghe van KBC Asset Management beaamt dat. ‘In deze ‘Race Against The Machine’ is een klassiek investmentteam meestal in het nadeel.’

Presteren quantfondsen altijd beter?

Neen, quantfondsen doen het niet per definitie beter. Alles hangt af van het onderliggende model. En dat kan van fonds tot fonds sterk verschillen. Tijdens de financiële crisis van 2008 kregen vele quantfondsen rake klappen. De grote kritiek op de fondsen is dat ze gebaseerd zijn op prestaties uit het verleden. Daardoor rijst altijd de vraag of hun model bestand is tegen nieuwe situaties zoals bijvoorbeeld de crisissen van enkele jaren geleden. Volledige garantie op dat vlak hebt u nooit. Net daarom is het belangrijk om alleen in fondsen te stappen waarvan het model zich al over meerdere jaren heeft bewezen.

Vector Navigator, dat de voorbije 15 jaar een stevig trackrecord voorlegde, deed het alleen in 2008 slechter dan het gemiddelde aandelenfonds. ‘Achteraf gezien is dat ene slechte jaar een zegen geweest voor onze methodologie. Het heeft ons ertoe aangezet om enkele zaken fundamenteel te herbekijken, en de kwaliteit van ons beleggingsproces naar een hoger niveau te tillen’, zegt Smets daarover.

Denk ook niet dat alle aandelen van een quantfonds het per definitie beter doen dan gemiddeld omdat ze er door de computer uitgefilterd zijn. Aphilion Q2 Equities, een van de best presterende fondsen op tien jaar, deed het sinds zijn oprichting in 2001 al tien keer beter dan de referentie-index in 13 jaar. Maar de beheerder wijst erop dat de goede prestatie veeleer het gevolg is van de consequente aanpak. ‘Van alle aandelen die we kopen en verkopen, halen we in 56 procent van de gevallen een hogere return dan de index. Het is dus de wet van de grote getallen die in feite de bron is voor een stabiele outperformance’, zegt Xavier Boussemaere.

Waarin beleggen quantfondsen?

Wie op zoek is naar quantfondsen, houdt het best rekening met enkele beperkingen. Quantfondsen vinden we vooral terug in grote beleggingscategorieën zoals internationaal gespreide, Europese of Amerikaanse aandelen. Binnen die breed gespreide categorieën laten quantfondsen sommige aandelen of sectoren links liggen. ‘Het minst aangewezen zijn de sectoren waaraan een hoge onvoorspelbaarheid inherent is. Dat is bijvoorbeeld het geval in de biotechsector, waar een goedkeuring of afkeuring van een medicijn plots tot een forse reactie van het aandeel kan leiden, of in sectoren waar overheidsinmenging een rol kan spelen’, zegt Boussemaere.

Daarnaast zijn ook de hoeveelheid en de kwaliteit van de data belangrijk. Vector Navigator vindt de liquiditeit van de aandelen cruciaal. ‘We nemen ‘maar’ 2.700 bedrijven op in ons wiskundig model. Nochtans kan het model technisch gezien makkelijk het dubbele aan, maar we zijn van mening dat je voorbij die grens problemen kan krijgen op die twee punten: voldoende betrouwbare cijfers en liquiditeit’, zegt Smets. Een direct gevolg is ook dat jonge bedrijven uit de selecties van quantfondsen vallen. ‘We beleggen alleen in aandelen waarvan een historiek van minstens vijf jaar bestaat. Aandelen als LinkedIn, Alibaba of Ontex komen voorlopig niet in aanmerking’, zegt Boussemaere.

Zijn quantfondsen goedkoper?

Quantfondsen zijn niet goedkoper dan een gemiddeld aandelenfonds. De jaarlijkse kosten schommelen tussen 1,8 en 2,1 procent. Let wel, die kosten zijn in de prestaties van de fondsen begrepen. Bovendien hanteert zowel Aphilion als Vector ook nog prestatiekosten. Dat zijn kosten die aangerekend worden als het fonds een hoger rendement haalt dan de referentie-index of de risicovrije rente.