1. U koopt of bouwt een huis
Laat dit meteen een rode draad zijn in het verhaal: bij elke vastgoedtransactie in ons land is het wettelijk verplicht een notaris in te schakelen. 'De eigendomsoverdracht van een onroerend goed zoals een woning of een bouwgrond moet worden vastgelegd in een notariële akte', zegt notaris Bart van Opstal, de woordvoerder van Notaris.be.
In ons land is het verplicht om bij elke vastgoedtransactie een notaris in te schakelen.
De notaris moet onafhankelijk controles uitvoeren op de transactie. Het gaat om tientallen controles, onder meer van het bodemattest, stedenbouwkundige aspecten, erfdienstbaarheden, maar ook controles van de kopers en verkopers. Moet de verkoper bijvoorbeeld nog fiscale of sociale schulden betalen?
'Een notaris is ook verantwoordelijk voor het afhandelen van de financiële kant van de transactie', zegt van Opstal. Alleen een notaris mag de leveringsakte en de hypotheekakte opstellen en laten ondertekenen. De koper, of de hypotheekverschaffer, moet de aankoopsom naar de derdenrekening van de notaris overschrijven. 'De notariële akte is voor burgers een stevige houvast: afspraken staan zwart op wit op papier én hebben dezelfde kracht als het vonnis van een rechter.'
2. U schenkt een som geld
Met een schenking kunt u uw (klein)kinderen een financieel duwtje in de rug geven. 'Als die schenking plaatsvindt voor uw overlijden, kan dat via een onderhandse regeling', zegt Jan Pevenage van het digitale successiekantoor Legacio. 'Daar is geen akte voor nodig.'
Advocate Jana Vangeluwe (Wanted Law): 'Een schenking van roerende goederen zoals geld of een waardevol juweel kan via een handgift - u overhandigt dan letterlijk het goed - of een bankgift. Daarbij schrijft u het geld over via een gewone bancaire overschrijving.'
Bij een bankgift kunt u niet schenken met voorbehoud van vruchtgebruik.
Als u meer zekerheid wilt inbouwen, kunt u de notaris een officiële schenkingsakte laten opstellen. Dan betaalt u wel schenkbelasting (in Vlaanderen 3 of 7% afhankelijk van de verwantschap), maar dan hebt u meteen afgerekend met de fiscus.
'Een notariële schenking kan met voorbehoud van vruchtgebruik', zegt van Opstal. De schenker kan dan nog altijd de vruchten van de schenking opstrijken, zoals dividenden of de opbrengst van een effectenportefeuille. 'Bij een hand- of bankgift is dat niet mogelijk', zegt van Opstal.
3. U schenkt vastgoed
Zodra vastgoed in het spel is, moet u langs bij een notaris. 'Dat geldt ook bij een schenking van vastgoed in de familie', zegt Pevenage. Ook hier kan een schenking onder voorbehoud van vruchtgebruik. U kunt een huurappartement schenken en het recht op de huurinkomsten behouden.
Kom dan op zaterdag 18 november naar Finance Avenue en krijg een antwoord van een notaris. De notarissen zijn beschikbaar van 10 tot 12 uur en van 14 tot 16 uur op de stand van De Tijd.
Uw kind, of de persoon aan wie u schenkt, is dan de blote eigenaar. Hij is de eigenaar, u de vruchtgebruiker. De blote eigenaar kan de ‘volle eigendom’ alleen verkopen of schenken met de toestemming van de vruchtgebruiker. Die laatste moet dan zijn vruchtgebruik mee verkopen of wegschenken. Dat kan in de schenkingsakte opgenomen worden.
Op de schenking van vastgoed is schenkbelasting verschuldigd. Het tarief wordt bepaald door uw verwantschap met de begiftigde en door het bedrag van de schenking. Het kan (in Vlaanderen) oplopen tot 27 procent.
4. U doet de aangifte van een erfenis
'Het document voor de aangifte van een nalatenschap van een overledene moet niet door een advocaat of een notaris worden ingevuld. Wel is het belangrijk dat in te vullen met kennis van zaken', zegt Vangeluwe. Vult u een aangifte niet juist of tijdig in, dan riskeert u een boete.
Wanneer u erft, moet u erfbelasting betalen. De Vlaamse belastingdienst (Vlabel) heeft daarvoor een lijst nodig van alle geërfde goederen, die moeten worden opgenomen in de aangifte van nalatenschap. 'Daarbij staat het iedereen vrij een beroep te doen op een specialist', zegt Pevenage.
Voor de aangifte van een nalatenschap staat het u vrij een specialist in te schakelen. Als ook een akte van erfopvolging moet worden opgesteld, moet u wel bij een notaris passeren.
Dat kan een kantoor zijn gespecialiseerd in aangiftes van nalatenschappen. 'Met Legacio treden wij op als aanspreekpunt voor de volledige afhandeling van nalatenschappen. Ook voor het attest van erfopvolging doen wij het nodige.'
Als iemand overlijdt, moeten zijn rechtsopvolgers (of erfgenamen) bekend worden. Tot er meer duidelijkheid is over de identiteit van de rechtsopvolgers worden de rekeningen en kluizen van de overledene geblokkeerd. Om die te deblokkeren moeten de erfgenamen een attest van erfopvolging kunnen voorleggen. Ook dat kunt u opmaken zonder de tussenkomst van een notaris.
Dat is niet zo als een akte van erfopvolging moet worden opgemaakt. Dat kan alleen via een notaris. 'Zo'n akte van erfopvolging is verplicht als de overledene een huwelijkscontract had, een testament had opgesteld, een schenking had verricht of als er wilsonbekwame erfgenamen zijn', zegt van Opstal. 'Die akte bevestigt het overlijden en stelt aan wie de nalatenschap toekomt.'
5. U maakt een testament op
Ook voor de opmaak van een testament is een notaris geen must. 'Je hebt het notariële, het eigenhandige en het internationale testament', zegt Pevenage.
Bij het notariële testament verraadt het woord het al: dat is een testament dat is opgemaakt en wordt bewaard door een notaris. Het is een notariële akte die verleden wordt voor twee notarissen of één notaris in aanwezigheid van twee getuigen. De ‘testator’ dicteert zijn testament aan de notaris, die er een authentieke akte van opmaakt.
Bij een eigenhandig testament schrijft, dateert én ondertekent de testamentmaker het document zelf. Daarbij zijn geen getuigen nodig. Een belangrijk detail is het bewaren van het testament. Van Opstal: 'Bij een zelfgeschreven testament is dat erg belangrijk, want je wil dat het gevonden wordt na je overlijden. Het testament in bewaring geven bij een notaris is veilig.'
Als laatste is een internationaal testament mogelijk. Dat is nuttig bij grensoverschrijdende zaken omdat het internationaal wordt. Het moet worden aangeboden bij een notaris, die er in de aanwezigheid van twee getuigen een verklaring over opmaakt.
6. U maakt een zorgvolmacht op
Met een zorgvolmacht kunt u een of meerdere personen de bevoegdheid geven om specifieke of algemene beslissingen te nemen over uw vermogen of zelfs over uw persoon. 'Dat kan bijvoorbeeld als iemand moeilijk nog zelf naar het bank- of postkantoor kan gaan', zegt Pevenage. 'Afhankelijk van welke zaken u uit handen wilt geven, kunt u de volmacht zonder notaris opstellen.'
Anders wordt het als u een volledige zorgvolmacht wilt geven. 'We maken een onderscheid tussen daden van beheer - handelingen die gericht zijn op het in stand houden van het vermogen - en daden van beschikking, die de omvang van het vermogen kunnen aantasten', zegt van Opstal.
Bij het eerste gaat het bijvoorbeeld om het ontvangen van pensioeninkomsten, het innen van huurinkomsten of het betalen van energie- en rusthuisfacturen. Bij het tweede om de verkoop van onroerend goed of het doen van een schenking. Bij zo’n volledige zorgvolmacht moet een akte worden opgesteld bij de notaris. Dat moet misbruik van de persoon in kwestie voorkomen.
Let op: louter de zorgvolmacht opmaken volstaat niet. 'Om de uitvoering mogelijk te maken moet ze geregistreerd worden in het Centraal Register Lastgevingsovereenkomsten (CRL). Dat kan via de notaris, maar ook samen met uw advocaat via de griffie van het vredegerecht', zegt Vangeluwe.
7. U gaat trouwen ...
Bent u getrouwd, dan valt u onder een bepaald huwelijksstelsel, zelfs al hebt u geen huwelijkscontract gesloten. In dat geval komt u automatisch terecht onder het wettelijk stelsel.
'Wilt u trouwen met een huwelijkscontract, dan moet u naar de notaris', zegt van Opstal. Dat kan zowel voor als tijdens het huwelijk. Samen met uw partner kunt u ook altijd wijzigingen in het huwelijkscontract doen.
8. ... of scheiden
Helaas, soms loopt het fout. Wie gehuwd is en uit elkaar wil gaan, moet scheiden om een einde te maken aan het huwelijk. 'Dat kan op verschillende manieren', zegt Pevenage. 'Veel koppels scheiden door onderlinge toestemming. Dat veronderstelt dat u met uw ex-partner afspraken maakt over het uit elkaar gaan. Dan hoeft u niet bij een notaris te passeren.'
Tenzij - onze rode draad indachtig - een regeling over onroerende goederen nodig is. 'Na de echtscheiding volgt de vereffening en de verdeling van de huwgemeenschap. De familierechter duidt een notaris aan die de goederen zal toewijzen', aldus Vangeluwe. 'In dat geval doet u het best een beroep op een advocaat. De procedure bevat strikte termijnen om opmerkingen door te geven, waarbij het gevaar voor laattijdige opmerkingen groot is. De notaris treedt hier niet op als adviesgever, dat is de taak van de advocaat.'
