Door te trouwen promoveert u uw partner tot wettelijke erfgenaam. Uw kinderen erven daardoor niet langer wat u nalaat in volle eigendom, maar alleen de blote eigendom op die goederen. Uw nieuwe echtgenoot – hun plusouder – erft het vruchtgebruik op uw nalatenschap. Uw kinderen zullen daardoor pas volle eigenaar worden van uw nalatenschap als uw nieuwe echtgenoot overlijdt. Niet altijd ideaal, zeker niet als de verstandhouding tussen uw kinderen en uw nieuwe partner troebel is.
Optie 1: Schenken en dan pas trouwen
Bij schenkingen met voorbehoud van vruchtgebruik die u deed vóór u hertrouwde, hoeven uw kinderen niet langer te wachten op het overlijden van hun plusouder om volledig over de geschonken goederen te beschikken.
Als u daar de nodige financiële marge voor hebt en uw kinderen zelf matuur genoeg zijn, kunt u al zoveel mogelijk aan uw kinderen schenken voor u hertrouwt. ‘Daar hebt u het akkoord van uw nieuwe partner niet voor nodig. U helpt uw kinderen zo financieel op weg, u beperkt de erfbelasting die zij zullen moeten betalen bij uw overlijden en u voorkomt eventuele problemen tussen uw kinderen en hun plusouder. Bovendien kan uw nieuwe partner – de plusouder van uw kinderen – niet langer het vruchtgebruik opeisen op goederen die u voor het huwelijk al hebt geschonken aan uw kinderen’, licht Hannes Casier van Argo Law toe.
U kunt schenken in volle eigendom, maar vaak verkiezen ouders om te schenken met ‘voorbehoud van vruchtgebruik’. Zo schuift u de eigendomsrechten wel al door naar uw kinderen, maar blijft u zelf nog de vruchten van die goederen opstrijken zolang u leeft. ‘Denk aan de dividenden van een beleggingsportefeuille, of de huurinkomsten van verhuurd vastgoed. Bij uw overlijden gaat dat vruchtgebruik dan naar uw kinderen en niet naar uw nieuwe echtgenoot. Want dankzij het nieuwe erfrecht uit 2018 hoeven kinderen bij schenkingen met voorbehoud van vruchtgebruik die u deed vóór u hertrouwde, niet langer te wachten op het overlijden van hun plusouder om volledig over de geschonken goederen te beschikken. Schenkt u toch pas tijdens het huwelijk, dan kan uw nieuwe echtgenoot uitdrukkelijk afstand doen van zijn of haar recht op het vruchtgebruik op de goederen die u schenkt met voorbehoud van vruchtgebruik’, verduidelijkt Arnaud Vandeputte van Argo Law.
In de Erfenisgids leest u alles wat u moet weten voor een vlotte overdracht van uw nalatenschap.
- Wat als u nog van uw centen wilt genieten na een schenking?
- Wat als u wilt vermijden dat uw erfgenamen uw vermogen erdoorheen jagen?
- Wat als u uw kinderen niet wilt benadelen door te hertrouwen?
De Erfenisgids. Zaterdag 5 september gratis bij De Tijd
Optie 2: Testament opstellen waarin u uw nieuwe echtgenoot onterft
Uw echtgenoot is een beschermde erfgenaam. Dat betekent dat u hem of haar niet kunt onterven. Tenzij u al kinderen hebt voor u in het huwelijksbootje stapt. Dan kunt u een testament opstellen waarin u uw nieuwe echtgenoot onterft. U hoeft uw echtgenoot daarvan zelfs niet op de hoogte te brengen. ‘Weet wel: uw nieuwe echtgenoot erft altijd minstens het vruchtgebruik op de gezinswoning en de daarin aanwezige inboedel. Nu is de gezinswoning bij een doorsneegezin vaak het hoofdbestanddeel van het vermogen, waardoor een testament voor het merendeel van de nieuw samengestelde koppels geen soelaas biedt’, merkt Casier op.
Optie 3: Huwelijkscontract opstellen waarin de erfrechten van de partners worden beperkt
Wilt u uw nieuwe partner ook dat ontnemen, dan zult u toch open kaart moeten spelen met die partner. ‘Echtgenoten met kinderen uit een vorige relatie kunnen in hun huwelijkscontract namelijk een Valkeniersclausule inlassen om elkaars erfrechten in te perken’, aldus Vandeputte. Dat kan al sinds 2003, maar ook hier was er de beperking dat de langstlevende altijd minstens het vruchtgebruik op de gezinswoning moest erven.
Daar werd in 2018 met een aanpassing van het huwelijksvermogensrecht een mouw aan gepast. ‘Trouwers met kinderen uit een andere relatie kunnen elkaar sindsdien ook het vruchtgebruik op de gezinswoning ontnemen en elkaar dus volledig onterven. Om te vermijden dat de langstlevende onmiddellijk de gezinswoning zou moeten verlaten, krijgt hij wettelijk wel het recht om er nog minstens zes maanden te blijven wonen’, geeft Casier aan.
Echtgenoten met kinderen uit een vorige relatie kunnen in hun huwelijkscontract een Valkeniersclausule inlassen om elkaars erfrechten in te perken.
Het volstaat dat een van de partners een kind uit een vorige relatie heeft. Zij kunnen evenwel vrij afspraken maken over de regeling van hun erfrechtelijke aanspraken in elkaars nalatenschap, ongeacht wie van beide partners kinderen uit een vorige relatie heeft.
Optie 4: Toch maar niet trouwen
Een nieuw huwelijk hoeft de erfrechten van uw kinderen dus niet langer te dwarsbomen. En ook als u het houdt op samenwonen kunnen uw kinderen op beide oren slapen. Gaat u wettelijk samenwonen met uw nieuwe partner – dat betekent dat u bij de burgerlijke stand een verklaring van wettelijke samenwoning aflegt – dan erft die weliswaar automatisch en belastingvrij het vruchtgebruik op de gezinswoning. Maar dat is geen wettelijk beschermd erfrecht.
‘Dat betekent dat als u dat liever toch naar uw kinderen ziet gaan, u een testament kunt opstellen waarin u uw wettelijk samenwonende partner dat vruchtgebruik ontneemt. Aangezien een testament een puur persoonlijk document is, hoeft u uw nieuwe partner daar zelfs niet over in te lichten als u dat niet zou zien zitten’, legt Vandeputte uit.
Sinds de aanpassing van het huwelijksvermogensrecht in 2018 kunnen trouwers met kinderen uit een vorige relatie elkaar het vruchtgebruik op de gezinswoning ontnemen en elkaar dus volledig onterven.
Houdt u het op feitelijk samenwonen, dan is uw nieuwe partner helemaal geen wettelijke erfgenaam. Uw partner erft niets van u. Uw kinderen behouden het uitzicht op hun volledige erfenis alsof er geen nieuwe partner was.
‘Wilt u uw partner toch iets nalaten, dan zult u daarvoor een testament moeten opstellen. Maar daarbij mag u de minimale erfrechten van uw kinderen natuurlijk niet uit het oog verliezen. Uw kinderen kunnen altijd minstens de helft van uw nalatenschap opeisen. Met de andere helft kunt u doen wat u wilt’, besluit Casier. Woonde u minstens een jaar feitelijk samen, dan betaalt uw samenwonende partner de erfbelastingtarieven in rechte lijn op wat u hem nalaat in zo’n testament. Om de gezinswoning belastingvrij na te laten, moeten Vlaamse feitelijke samenwoners minstens drie jaar feitelijk samenwonen.
Vindt u dat een ‘Valkeniersclausule’ ook interessant is in uw situatie? Hieronder vindt u de juridisch sluitende formulering. Handig: u hoeft ze alleen maar te ‘knippen en plakken’ in uw huwelijkscontract. En u bent 100 procent beschermd.
Valkeniersclausule in het huwelijkscontract
‘Aangezien de echtgenoten kinderen hebben uit een andere relatie van voor het huwelijk, verklaren zij onherroepelijk afstand te doen van alle erfrechten die zij in de nalatenschap van de andere echtgenoot kunnen uitoefenen overeenkomstig de wettelijke erfregeling, met uitzondering evenwel van:
- 	het recht van bewoning van het onroerend goed dat bij het openvallen van de nalatenschap van de eerstoverledene het gezin tot voornaamste woning diende; en
- 	van het recht van gebruik van het daar aanwezige huisraad en de inboedel, in zover deze goederen deel uitmaken van de nalatenschap van de eerstoverledene, en dit voor een periode van zes maanden vanaf de dag van het openvallen van de nalatenschap van de eerstoverledene.’
Met medewerking van Argo Law.