Na een huwelijk van 16 jaar loopt het huwelijk van Joris en Stefanie op de klippen. De verstandhouding is volledig zoek, waardoor ze niet samen tot een akkoord kunnen komen. Ook al is het voor hen één probleem, toch moesten ze tot nu toe terecht bij verschillende rechtbanken. De kortgedingrechter beslist over de voorlopige maatregelen zoals de verblijfsregeling van de kinderen, de rechtbank van eerste aanleg regelt de echtscheiding en houdt toezicht op de vereffening en verdeling. Raken ze het na de echtscheiding niet eens over de verblijfsregeling van de kinderen, dan moet de jeugdrechter tussenbeide komen. Voor een geschil louter over alimentatie is dan weer de vrederechter bevoegd.
Sinds 1 september moet er een einde komen aan die versnippering. De familierechtbanken zullen voortaan bijna alle familiale geschillen behandelen. Dat maakt dat één dossier gekoppeld wordt aan één rechtbank. De jeugdrechtbank zal enkel nog kennis nemen van jeugdbeschermingsdossiers. ‘Die centralisatie moet leiden tot een geharmoniseerde procedure, lagere kosten en coherentere beslissingen’, zegt Febian Aps, advocaat gespecialiseerd in familierecht bij maxius. Slechts een beperkt aantal familiaal- rechtelijke aangelegenheden - voornamelijk de bescherming van geesteszieken en meerderjarige onbekwame personen - blijven behoren tot de bevoegdheid van de vrederechter.
Elk gerechtelijk arrondissement krijgt een familierechtbank. Er zijn er dus twaalf verspreid over het hele land. De familierechtbank maakt deel uit van de rechtbank van eerste aanleg. Wat gebeurt er met dossiers die al in behandeling zijn? Voor zaken die op 1 september al hangende waren bij een bepaalde rechtbank wijzigt er niets. Uw dossier wordt verder behandeld door de bevoegde rechtbank.
Wat moet u weten over de nieuwe familierechtbanken?
1. Ruime waaier familiale kwesties
De familierechtbank wordt bevoegd voor een hele waaier aan familiale geschillen. Een greep uit de familiekwesties waarover de familierechtbanken zullen buigen:
- Echtscheiding.
- Afstammingsgeschillen en adoptie.
- Ouderlijk gezag over en verblijfsregeling van minderjarige kinderen.
- Onderhoudsverplichtingen, met uitzondering onderhoudsvorderingen die verband houden met een leefloon.
- Erfopvolging, schenkingen en testamenten.
- Huwelijksvermogensrecht.
- Vereffening en verdeling.
- Internationale kindontvoeringen.
- Voorlopige maatregelen na een relatiebreuk.
2. Snelle procedure mogelijk
Om tegemoet te komen aan te lange wachttijden, wordt een aantal geschillen als hoogdringend beschouwd. Ze zullen in principe op korte termijn behandeld worden via een kortgedingprocedure. Er is een vermoeden van hoogdringendheid voor vorderingen met betrekking tot een afzonderlijke verblijfsplaats; regeling van ouderlijk gezag, verblijfsregeling en het recht op persoonlijk contact; onderhoudsverplichtingen; internationale kinderontvoeringen en voorlopige maatregelen. Overige vorderingen kunnen ook via het familiaal kort geding worden behandeld als de hoogdringendheid wordt bewezen.
3. Eén familiedossier
Nieuw is dat de familierechtbank werkt met een familiedossier. Elke familie krijgt één dossier met daarin de ‘gerechtelijke geschiedenis’. Daardoor heeft de rechter een globaal beeld van de familiale situatie en van de evolutie daarvan. In het familiedossier komen alle geschillen die ontstaan tussen alle partners met gemeenschappelijke minderjarige kinderen, tussen (ex-)gehuwden en (ex-)wettelijke samenwonenden, inzake kinderen van wie de afstamming tegenover één ouder is vastgesteld en inzake grootoudercontact.
Voor de feitelijke samenwoners zonder gemeenschappelijke kinderen wordt geen familiedossier opgesteld. ‘Het lot van feitelijke samenwoners is in het algemeen minder duidelijk in de wet geregeld’, zegt Febian Aps.
4. Minnelijke schikking aangemoedigd
Bij de nieuwe familierechtbank gaat veel aandacht naar een minnelijke schikking. Er wordt getracht de partijen tot een onderling akkoord te brengen. Daartoe moeten in elke familierechtbank een of meerdere kamers voor minnelijke schikking worden opgericht. ‘Alles wat gezegd wordt in de kamer voor minnelijke schikking is vertrouwelijk’, zegt Aps. Voor het starten van de procedure zullen de partijen expliciet ingelicht worden over de mogelijkheid van bemiddeling of een minnelijke schikking door de griffier en tijdens de procedure door de rechter. Maar er bestaat geen verplichting daar een beroep op te doen.
5. Kinderen krijgen inspraak
Ook de procedure voor het horen van de minderjarige in geschillen die hem aanbelangen werd gewijzigd. ‘Als algemene regel kan worden gesteld dat iedere minderjarige het recht heeft te worden gehoord, maar ook om dat te weigeren’, zegt Febian Aps. Zo krijgt elke minderjarige die twaalf jaar is of ouder en belang heeft in de zaak een brief. Daarin legt de familierechter uit hoe het kind zich kan uitspreken over de kwestie en hoe de rechter rekening houdt met zijn of haar mening. Ook jongere kinderen hebben het recht gehoord te worden.