(netto) – Oorzaak van al dat leed? Moody's. Een ratingbureau verlaagde de kredietwaardigheid van producten die KBC in portefeuille heeft waardoor de totaalwaarde van KBC daalt. Hoe is dat te verklaren?
Hoe beter KBC de eerste golf van de financiële crisis in 2008 weerstond, hoe zwaarder ze wordt getroffen in de tweede golf die nu aan de gang is. Een daling in één week tijd van 37 naar 12,78 euro is zeer pijnlijk voor de Vlaamse bank. Een jaar geleden was KBC 6 maal meer waard. Naast de activiteiten in slabakkende landen in Ierland en Oost-Europa zijn de ratings de grote boosdoener. Een rapport van ratingbureau Moody's over de CDO-producten doet KBC de das om. Een CDO is een vorm van obligatie waarbij een waarborg is gegeven door een onderpand (Collateralized Debt Obligations). Als onderpand dienen vaak gebundelde hypotheken, die de laatste maanden zeer gecontesteerd zijn. Als een ratingbureau nu nogmaals de kredietwaardigheid van die producten verlaagt, heeft dat invloed op alle banken die de producten in bezit hebben. Zo ook voor KBC. Hoewel de Vlaamse bank de impact nog steeds relativeert, lijkt dat de rust op de markten niet terug te brengen.
Vrijuit?
Ratingbureaus, kredietbeoordelaars in correct Nederlands, beoordelen de kredietwaardigheid van overheden en bedrijven van allerlei rang en stand. Ze gaan dus na of die organisaties hun schulden op korte, middellange en lange termijn kunnen aflossen. Is er geen vuiltje aan de lucht, dan wordt er een AAA-rating uitgedeeld, voor de weinig betrouwbare ondernemingen is de letter 'D' gereserveerd. Alle waarderingen boven de BBB-rating zijn 'investment grade' ('kwaliteitspapier'). Alle waarderingen onder BBB zijn 'speculative grade' ('speculatiepapier') of 'junk' ('rommel').
Oppermachtig...
Zo'n score geeft beleggers een indicatie van het risico dat ze zullen lopen wanneer ze geld stoppen in het bedrijf of de instelling. Ratings zijn belangrijk omdat ze in één oogopslag informatie bieden die anders verborgen zit in de boekhouding van een bedrijf. Wordt een rating verlaagd, dan gaat die mededeling als een alarmsignaal door de markten.
Dat geeft kredietbeoordelaars flink wat macht. Een lagere rating doet heel wat voorzichtige beleggers afhaken en versterkt het vermoeden dat er iets niet in orde is met het bedrijf. Bovendien zijn er wereldwijd maar twee kredietbeoordelaars die een rol van betekenis spelen. Moody's en Standard & Poor's (S&P) hebben samen 98 procent van de bedrijfsobligatiemarkt in handen. Regelmatig duiken nieuwe bedrijven op die snel weggeconcurreerd of opgeslokt worden.
...en niet onafhankelijk…
Een rating opstellen is een behoorlijk ingewikkelde taak waarvoor een marktanalyse en een volledige doorlichting van de boekhouding nodig is. Het duurt dan ook vaak weken of maanden vooraleer de score bekendgemaakt wordt. Maar het knelpunt van het hele systeem is dat de bedrijven die een rating aanvragen daar zelf de factuur voor betalen, een bedrag dat niet zelden rond 1 miljoen dollar schommelt. Waarnemers twijfelen eraan of iemand wel echt objectief kan zijn wanneer hij voor zijn mening door een betrokken partij flink betaald wordt. Zelf benadrukken de kredietbeoordelaars hun onafhankelijkheid.
… met grote gevolgen
Toch ligt het echte probleem wellicht elders. Omdat banken tegenwoordig zo zuinig zijn met leningen, krijgen bedrijven met een lagere rating nog maar heel moeilijk geld toegestopt. Een ratingverlaging leidt er niet alleen toe dat de geldkraan dichtgedraaid wordt, maar doet ook het aandeel kelderen. Daardoor wordt het bedrijf dubbel gestraft en ziet het zijn werkingsmiddelen opdrogen. Vaak versterkt het ene effect het andere en begint een aandeel bijna ongecontroleerd te zakken.
Fouten maken
Kredietbeoordelaars maken volgens waarnemers soms inschattingsfouten. Zo zouden ze in de huidige financiële crisis erg gevaarlijke risicokredieten onterecht een 'veilige' score gegeven hebben. De IJslandse banken, die de laatste weken flink in de problemen raakten, kregen vorig jaar nog allemaal een AAA-rating opgekleefd. Uit interne mails bleek ook dat ratingbureaus vaak advocaat en rechter zijn omdat ze producten die ze zelf ondersteunen, ook nog eens gaan beoordelen... Positief uiteraard.
Geen controle
Is er dan geen controle op de kredietbeoordelaars? Eigenlijk niet. Kredietwaarderingen zijn volgens de Amerikaanse wet 'opinies', die onder de vrijheid van meningsuiting vallen. Kredietbeoordelaars kunnen er dus niet voor vervolgd worden, laat staan veroordeeld. Met de recente KBC-case laait het debat weer op.
