Verwerpelijk! Ondemocratisch! Discriminerend! Een gigantische bevoegdheidsoverschrijding! De felheid waarmee bepaalde juristen en fiscalisten de voorbije maanden en weken de Vlaamse Belastingdienst (Vlabel) belagen, is werkelijk du jamais vu. De aantijgingen kwamen aan. Ook Vlaanderen heeft zijn Mossack Fonseca’s, een kleine groep gespecialiseerde advocaten die maar één doel hebben: zorgen dat hun cliënten nul euro belastingen betalen, spuwde een belastingambtenaar in een opwelling zijn gal.
De aanleiding van dit alles? De zesde staatshervorming. Daardoor is Vlaanderen sinds 2015 bevoegd voor de schenk- en erfbelasting. Het federale wetboek werd vertaald naar de Vlaamse Codex Fiscaliteit en niet langer de federale fiscus maar de Vlaamse Belastingdienst Vlabel voert die Codex uit.
Sindsdien laat Vlabel regelmatig weten of hij erf- of schenkbelasting zal heffen op een bepaalde techniek van erfenisplanning. Bijvoorbeeld omdat een vermogensplanner haar vraagt hoe Vlabel die techniek fiscaal zal behandelen. De antwoorden publiceert Vlabel in bepaalde gevallen op haar website.
Interpreteren. Of herschrijven?
Allemaal heel transparant. En toch zorgen exact die standpunten in een steeds sneller tempo en met een steeds grotere felheid voor ophef bij notarissen, fiscalisten, juristen en andere adviseurs uit ‘de praktijk’. Omdat, zo beweren de tegenstanders, Vlabel bepaalde technieken belast die vroeger belastingvrij waren. Hun kritiek is, vereenvoudigd gezegd, in een zin samen te vatten: Vlabel interpreteert de wet niet, hij herschrijft de wet. En die bevoegdheid heeft Vlabel niet, enkel de Vlaamse decreethouder kan decreten herschrijven. Vlabel repliceert dat ze klaarheid biedt door één centraal standpunt in te nemen, waardoor de belastingplichtige in tegenstelling tot vroeger de zekerheid heeft dat alle belastingambtenaren identiek zullen belasten. Het principe dat Vlabel daarbij hanteert, is dat het maatschappelijk niet te verdedigen valt dat iemand technieken van successieplanning zo vormgeeft dat hij zijn vermogen kan overdragen zonder ook maar op enig moment 1 euro belastingen te betalen, tenzij de decreethouder dat uitdrukkelijk voorziet.
Vanwege de aanhoudende polemiek was er vorige week - eindelijk - een eerste overleg tussen Vlabel en ‘de praktijk’ zijnde notarissen, advocaten en fiscaal juridische adviesverleners. ‘Dit werd door beide partijen erg positief ervaren. Voor de toekomst zijn er goede werkafspraken gemaakt om vooraf over mogelijke pijnpunten te overleggen. Voorkomen is altijd beter dan genezen’, geeft administrateur-generaal David Van Herreweghe van Vlabel aan.
Na afloop bleken adviseurs tevreden omdat Vlabel oren heeft naar hun roep naar rechtszekerheid. Vlabel van zijn kant zou de bevestiging hebben gekregen van ‘de praktijk’ dat een schappelijk belastingtarief geen wezenlijk probleem kan of mag zijn voor wie zijn erfenis plant.
En toch. Het zou naief zijn om te denken dat er niet gezocht zal worden naar fiscaal goedkopere alternatieven voor technieken die Vlabel belast. Na de aankondiging dat Vlabel vanaf juni erfbelasting zal heffen op een schenking van geld of effecten met voorbehoud van vruchtgebruik voor een Nederlandse notaris, rolden de suggesties alvast spontaan langs alle kanten binnen. ‘De Nederlandse route is nog niet afgesloten. Enkel zal in bepaalde omstandigheden een andere weg moeten worden afgelegd om de eindmeet te bereiken’. Of nog: ‘Ook voor de toekomst hebben wij al oplossingen klaar staan voor onze cliënten, zodat de schenking voor een Nederlandse notaris mogelijk blijft zonder de controle over het vermogen te verliezen’.
Sterren
Ondanks de hele heftigheid van de discussie tussen Vlabel en bepaalde juristen is Assuralia tot nu toe de enige die effectief juridische stappen heeft ondernomen tegen Vlabel. De koepel van de verzekeringssector is midden maart naar de Raad van State gestapt met de vraag het standpunt van Vlabel rond de verzekeringsgift te vernietigen. ‘Maar het staat in de sterren geschreven dat ook het standpunt om erfbelasting te heffen op geld of effecten die met voorbehoud van vruchtgebruik geschonken werden voor een Nederlandse notaris voor de rechtbank aangevochten zullen worden. Maar tegen dat we zover zijn, zijn we al weer een aantal jaren verder’, verklaart Wim Vetters van Eubelius. ‘In tussentijd zijn de standpunten van Vlabel, wettelijk of niet, van groot belang. Wie zijn erfenis plant, wil namelijk een veilige planning waarbij elk conflict met Vlabel vermeden wordt’, beseft Vetters.
Een gewaarschuwd man telt voor twee. Een overzicht van enkele populaire technieken waarvan Vlabel recentelijk liet weten hoe ze die zal belasten.
Techniek 1: Levensverzekering schenken
Standpunt Vlabel: Erfbelasting betalen zelfs als de schenkbelasting betaald werd
Wat?
Iemand, bijvoorbeeld een vader, sluit een tak21-levensverzekering af op zijn hoofd. Hij wijst zijn zoon aan als begunstigde, zodat die bij het overlijden van zijn vader een kapitaal krijgt uitgekeerd. Maar (meteen) na het afsluiten van de levensverzekering schenkt de vader alle rechten op die levensverzekering aan zijn zoon. Het gaat dan om het recht tot afkoop, het recht om een begunstigde aan te wijzen, enzovoort.
Hoe belast?
In het verleden werd op die verzekeringsgift soms wel en soms niet erfbelasting geheven bij het overlijden van de vader. Vlabel heeft een einde gemaakt aan die onzekerheid: er zal altijd erfbelasting geheven worden. Ook als de schenking eerder geregistreerd werd en er dus al schenkbelasting op betaald werd. Vlabel vindt de schenkbelasting in dit geval niet bevrijdend voor de erfbelasting. De schenkbelasting bedraagt 3 procent in rechte lijn en 7 procent tussen anderen. De erfbelasting kan afhankelijk van de grootte van het uitgekeerde kapitaal oplopen tot 27 procent.
Nog interessant?
Aanvankelijk zou het standpunt van Vlabel ingaan vanaf januari, maar wegens verzet door ‘de praktijk’ werd beslist de maatregel met twee maanden uit te stellen. Zodat wie in het verleden al een verzekeringsgift deed, tijd kreeg om zijn planning aan te passen. Want het standpunt geldt ook voor verzekeringsgiften gedaan voor maart van dit jaar. Maar aan de druk om het standpunt te herzien, gaf Vlabel niet toe. Daarom is Assuralia midden maart naar de Raad van State gestapt met de vraag het standpunt te vernietigen. Een uitspraak hier zal nog enige tijd op zich laten wachten.
Fiscalisten en juristen vinden dat de populaire verzekeringsgift zijn troef verloren heeft als techniek om uw successie te plannen en de totale belastingdruk op de erfenis te verlagen.
Techniek 2: Geld of effecten schenken met voorbehoud vruchtgebruik in Nederland
Standpunt Vlabel: Altijd erfbelasting tenzij schenkbelasting betaald in België
Wat?
Iemand, bijvoorbeeld een vader, schenkt de blote eigendom van geld of effecten aan bijvoorbeeld zijn zoon door die effecten in te schrijven op een rekening op naam van de zoon. De vader behoudt het vruchtgebruik, zodat hij de inkomsten uit de effecten kan blijven opstrijken. En de stemrechten op de effecten kan blijven uitoefenen. Dat is een troef als het bijvoorbeeld gaat om aandelen van een familiebedrijf.
Hoe belast?
Als de schenking in België geregistreerd wordt, moet er schenkbelasting betaald worden. Maar die registratie in België is niet verplicht voor roerende goederen. Vaak wordt dit type schenking dan ook voor een Nederlandse notaris gedaan, zodat er geen schenkbelasting betaald hoeft te worden. In dat gevalt geldt er een risicotermijn van 3 jaar. Overleeft de schenker die 3 jaar, dan wordt er geen erfbelasting meer geheven. Het geld of de effecten zijn dan volledig belastingvrij overgedragen naar de zoon. Vlabel heeft nu laten weten dat ze vanaf 1 juni altijd erfbelasting zal heffen op een dergelijke schenking, tenzij er in het verleden in België schenkbelasting op betaald werd.
Nog interessant?
‘Wie voor 1 juni zo een schenking deed of nog snel doet, kan op beide oren slapen,’ oordeelt Wim Vetters van Eubelius. Stevens Seyns van advocatenkantoor Bright. Legal advisors verwacht de komende maand een stormloop op Nederlandse notarissen. Maar vanaf juni zal effecten en geldbeleggingen schenken met voorbehoud van vruchtgebruik voor Nederlandse notaris niet langer een optie zijn. Maar de Nederlandse route is niet volledig gesloten, werpen fiscaal adviseurs op. Zo kan de vader schenken met de last dat zijn zoon een levenslange lijfrente moet betalen. Dat kan worden gecombineerd met een controlestructuur zoals de burgerlijke maatschap.
Techniek 3: Beding van terugkeer bij schenken van vastgoed
Standpunt Vlabel: 10 procent registratierechten als beding optioneel is
Wat?
Wie schenkt, wil soms dat het geschonken goed ‘terugkeert’ in het onfortuinlijke geval dat de begiftigde eerst overlijdt. Dat kan door aan de schenking een ‘beding van terugkeer’ te koppelen. Er wordt gedaan alsof de schenking nooit heeft plaatsgevonden. Het goed valt niet in de nalatenschap. En dus hoeft er ook geen erfbelasting op betaald te worden. Tegenwoordig wordt dat beding altijd optioneel geformuleerd. Zo houdt de schenker een slag om de arm: hij heeft de optie om het geschonken goed terug te nemen, maar is dat niet verplicht.
Hoe belast?
Vlabel zal 10 procent registratierechten heffen als de terugname gebeurt doordat de schenker de optie uitoefent. Is het beding niet-optioneel, dan gebeurt de terugname daarentegen automatisch en bijgevolg belastingvrij. Eerder bouwde Vlabel al een gelijkaardige redenering op voor echtgenoten die een woning inbrengen in de huwgemeenschap. Voorzien zij een beding dat die woning automatisch terugkeert naar de inbrengende partner dan zal dat belastingvrij gebeuren. Formuleren zij dat beding optioneel en heeft de inbrengende partner dus de keuze, dan zal hij het verdeelrecht van 1 procent moeten betalen als hij de woning terug opeist.
Nog interessant?
‘Wie zo’n optioneel beding heeft, hoeft zich niet meteen zorgen te maken’, vindt Stevens Seyns. ‘Het blijft immers optioneel en het hoeft niet per se te worden uitgeoefend’. Notarissen bevestigen overigens dat een dergelijk beding bij hun weten tot nu toe slechts een enkele keer werd benut. Een kanttekening daarbij is wel dat vastgoed schenken voor juni vorig jaar heel wat minder vaak gebeurde dan tegenwoordig. Sinds juni vorig jaar is vastgoed schenken immers heel wat goedkoper geworden, wat het succes ervan aanzwengelt. Al die schenkingen bevatten zo’n optioneel beding van terugkeer, leert een rondvraag bij notarissen. In de toekomst is de kans dat zo’n optioneel beding zal worden uitgeoefend, daardoor dan ook veel groter dan tot nu het geval was.
Ja, Belast. neen, toch niet.
De voorbije maanden gebeurde het een aantal keer dat Vlabel een eerder ingenomen standpunt enkele maanden later bijstuurde. In een aantal gevallen gebeurde dat in het voordeel van de belastingplichtige.
- Na een vonnis van het hof van beroep in Gent heeft Vlabel beslist het omgekeerde duolegaat met bepaalbaar bedrag te aanvaarden, waardoor iemand (een deel van) zijn erfenis aan een goed doel kan nalaten zonder fiscale kopzorgen.
In november 2015 meldde Vlabel dat hij erfbelasting zou heffen wanneer iemand een schenking van roerende goederen met beding van terugkeer kanaliseert via een levensverzekering. In dat geval wil de schenker twee zekerheden inbouwen. Door het beding van terugkeer is hij zeker dat de goederen terugkeren als de begiftigde eerst overlijdt. Door het geschonken bedrag te investeren in een levensverzekering vergewist hij er zich vervolgens van dat de begiftigde pas over het geschonken bedrag kan beschikken na het overlijden van de schenker. In februari 2016 heeft Vlabel evenwel zijn standpunt herzien. Als er kan worden aangetoond dat er een rechtstreeks verband bestaat tussen de indertijd gedane schenking met bedongen terugkeer en de uitkering van de polis, zal er toch geen erfbelasting geheven worden op die uitkering.
