(netto) - Menig fiscalist en vermogensadvocaat verslikte zich in zijn koffie bij het lezen van de beslissing die de fiscale administratie nam in volle zomervakantie over de 'sterfhuisconstructie'. Dat is een vorm van ‘lastminute’-successieplanning voor koppels waarbij een van de echtgenoten lijdt aan een terminale ziekte. Via een clausule in het huwelijkscontract kan het volledige gemeenschappelijke vermogen belastingvrij nagelaten worden aan de gezonde partner. Het spitsvondige van de sterfhuisconstructie is dat de gezonde echtgenoot expliciet met naam genoemd wordt. Daardoor wordt de fiscus buitenspel gezet.
De fiscus is altijd een koele minnaar geweest van dergelijke constructies, maar in het verleden heeft hij meermaals formeel bevestigd wanneer en waarom hij dergelijke clausules niet kon belasten met successierechten. Maar op 15 juli 2011 publiceerde de fiscale administratie een beslissing waarin ze uitlegt dat ze dat vanaf nu wel kan en zal doen.
Euforie van korte duur
Die beslissing slaat fiscalisten en vermogensplanners met verstomming. “Iedereen dacht dat alle openstaande vragen rond de sterfhuisconstructie definitief beantwoord waren sinds het mijlpaalarrest van het Hof van Cassatie eind 2010”, aldus Alain Van Geel van advocatenkantoor Tiberghien. Het hoogste gerechtshof oordeelde toen dat een sterfhuisconstructie nooit aanleiding kan geven tot het heffen van successierechten (zie Netto 22/01: Lastminute-successieplanning niet meer belast).
Specialisten spraken van een mijlpaalarrest omdat het Hof bijzonder stevig argumenteerde waarom een belasting onmogelijk is. “Iedereen dacht dat de fiscale administratie zich bij dat arrest zou neerleggen”, aldus Van Geel. "In de rechtsleer werd verkondigd dat het arrest leidde tot rechtszekerheid. Maar de euforie bleek van korte duur", vult Sven Hubrecht, coördinator van het competence center van Optima Financial Planners aan.
Juridisch niet ernstig
Wat vooral de wenkbrauwen doet fronsen, is de argumentatie die de fiscale administratie gebruikt om te verklaren waarom ze bruusk het geweer van schouder verandert. "De administratie verwijst naar artikel 5 in het wetboek successierechten. Nochtans oordeelde ze in het verleden herhaaldelijk dat dit artikel geen basis kon zijn voor een belasting", zegt Guillaume Deknudt, partner bij advocatenkantoor Delboo Deknudt. “De redenering is juridisch niet ernstig”, meent Van Geel. En hij doet er nog een schep bovenop. "Het is een aanfluiting van elementaire fiscale rechtsregels." Hij verwijst naar het principe waarbij de fiscus alleen datgene mag belasten waarvan de wet uitdrukkelijk stelt dat het belastbaar is.
Messen wetten
Vanaf nu zal de fiscus dus altijd successierechten heffen op de helft van het gemeenschappelijke vermogen dat de langstlevende toegewezen krijgt via een sterfhuisconstructie. Deknudt: “Wie het aandurft om te procederen, kan er zo goed als 100 procent zeker van zijn dat de rechter de argumenten van de fiscus van tafel veegt." "Wie dit betwist voor een rechter, heeft volgens ons grote kans om gelijk te krijgen", meent ook Hubrecht van Optima Financial Planners. "Er zijn zeker al bepaalde advocaten hun messen aan het wetten. En op korte termijn mogen we zeker de eerste rechtspraakgevallen begroeten", oordeelt notaris Eric Spruyt, vennoot bij Berquin Notarissen. Van Geel komt tot dezelfde conclusie: "Wederom onzekerheid en gerechtelijke procedures die worden opgestart."
Schending vertrouwen
Onzekerheid is er ook voor de nabestaanden van wie overleed vóór 15 juli, maar waarvoor de aangifte nalatenschap nog moet gebeuren. Als er een sterfhuisconstructie was, dan zou de fiscus die gevallen logischerwijs niet mogen belasten aangezien de fiscus tot 15 juli uitdrukkelijk stelde dat hij dat niet kon belasten. “Anders beslissen zou niet meteen getuigen van behoorlijk bestuur en zou een flagrante schending betekenen van het vertrouwensbeginsel”, verklaart Spruyt.
Wat doen met een bestaande sterfhuisconstructie?
Doet u er goed aan de clausule volledig te schrappen? Volgens Van Geel hoeft dat niet noodzakelijk. “Het is raadzaam om de clausule optioneel te maken”, adviseert hij.
Wie de clausule behoudt, moet er zich wel van bewust zijn dat die geen absolute zekerheid meer biedt. De vraag is dan ook of er alternatieven bestaan die hetzelfde resultaat bieden en meer zekerheid. "Voor roerende goederen is een (wederzijdse) schenking een goed alternatief. Dankzij de vlakke schenkingsrechten van 3 procent is dat ook een goedkoop alternatief", weet Van Geel.
Voor onroerende goederen zal men geval per geval moeten nagaan welke mogelijkheden er zijn om successierechten te verminderen. Sven Hubrecht: "Een optie is een ik-opa-testament, waarbij men de nalatenschap verdeelt over meerdere erfgenamen om de hoogste successierechtentarieven te vermijden." Nog een andere piste volgens Hubrecht is een gemeenschappelijk onroerend goed onttrekken aan de gemeenschap ten voordele van de gezonde echtgenoot. Een onroerend goed onttrekken gaat gepaard met een verdelingsrecht van 1 procent. Maar niet alle vermogensadvocaten zijn overtuigd van het voordeel van die laatste piste.