(netto) - Voor het eerst in 8 maanden komt de inflatie in België in december opnieuw positief uit. Maar dat neemt niet weg dat de consumptieprijzen over heel 2009 toch eerder gedaald zijn. Dat heeft ook zijn invloed op de lonen. Heel wat werkgevers passen de lonen slechts één keer per jaar aan aan de index. Dat gebeurt doorgaans in januari. De deflatie van de voorbije maanden betekent voor 777.000 werknemers wellicht een negatieve aanpassing van hun loon. Het zou gaan om een daling van 0,43 procent. Ondernemingen kunnen zelf wel beslissen om die indexdaling voor hun werknemers te neutraliseren.
Volgens berekeningen van De Tijd zijn de meeste getroffen werknemers bedienden. Het Aanvullend Nationaal Paritair Comité voor de Bedienden (ANPCB) is met ruim 400.000 werknemers goed voor meer dan de helft van de groep. Ook de voedingssector, horeca, schoonmaaksector en elektrotechnische bedrijven kunnen de lonen verlagen.
"De lonen van de meeste werknemers zijn gekoppeld aan de gezondheidsindex", zegt Jean-Luc Vannieuwenhuyse van SD Worx. "Maar omdat hogere lonen op hun beurt weer tot hogere prijzen leiden, werden verschillende mechanismen ingevoerd om die prijsveranderingen wat af te remmen en de impact van de indexverhogingen op de lonen te vertragen." Zo volgen de lonen de gezondheidsindex niet rechtstreeks, maar zijn ze gekoppeld aan een gemiddelde van die index over de laatste 4 maanden.
LEES OOK: Het lexicon van de crisis
Sector primeert
Het staat elke sector vrij om zijn eigen systeem te ontwikkelen om de lonen te koppelen aan dat rekenkundige gemiddelde. "Daardoor zijn er zelfs meer collectieve arbeidsovereenkomsten met hun eigen indexeringsmechanisme dan er sectoren zijn", zegt Jean-Luc Vannieuwenhuyse. Afhankelijk van het indexeringsmechanisme kunnen de lonen sneller of trager stijgen of dalen. De olie-industrie indexeert bijvoorbeeld elke maand. Als de index een negatieve curve volgt, heeft dat een onmiddellijke impact op de lonen. Voor andere sectoren is er maar één keer per jaar een indexaanpassing, met de eerstvolgende indexering op 1 januari 2010.
Niet verplicht
Wanneer een sector beslist de negatieve deflatie op de lonen toe te passen, dan is dat in overeenstemming met het sectorale indexeringsstelsel en dus volledig wettelijk. "Bovendien staat de sectorale collectieve overeenkomst hoger in de hiërarchie dan de arbeidsovereenkomst. De wetgever baseert zich op het wettelijk kader van de sectorale cao om de deflatie toe te passen", preciseert Jean-Luc Vannieuwenhuyse. Bij een dergelijke loonsverlaging loopt de werkgever niet het gevaar de arbeidsovereenkomst met zijn werknemer eenzijdig te verbreken omdat hij diens loon wijzigt. Maar niets verplicht de werkgever om die lagere index daadwerkelijk toe te passen en de lonen in zijn bedrijf te verminderen.
Geen koopkrachtverlies
De automatische indexering van de lonen is bedoeld om het verlies aan koopkracht tegen te gaan. Werknemers zijn meestal erg blij met een loonsverhoging als gevolg van een overschrijding van de spilindex. Maar daarbij wordt vaak vergeten dat die loonsverhoging te 'danken' is aan het feit dat 800 goederen en diensten uit de gezondheidsindex duurder werden. In feite zou u even blij moeten zijn met een 'automatische' loonsverlaging, want dat betekent dat u minder zal moeten uitgeven om dezelfde producten en diensten te kopen. Al moet u ook rekening houden met het vertragingseffect. Begin 2009 konden heel wat werknemers nog rekenen op een opwaartse loonaanpassing, terwijl de producten het voorbije jaar toch goedkoper werden. Omgekeerd zullen de lonen dalen begin 2010, terwijl heel wat producten volgend jaar wellicht duurder worden.
LEES OOK: Bereken uw persoonlijke inflatie