Loon: cash of voordeel? Denk aan de gevolgen!

Daarmee is BNP Paribas Fortis zeker geen alleenstaand geval. Loonpakketten ‘à la carte’ of ‘cafetariaplannen’ zijn het afgelopen jaar aan een steile opmars bezig. Voor die plotse rush zijn enkele redenen. ‘De meeste cafetariaplannen worden ingevoerd om aantrekkelijk te blijven voor werknemers die steeds meer vragende partij zijn voor een geïndividualiseerd loonpakket. Sommigen willen meer pensioenopbouw, andere mobiliteitsoplossingen, enzovoort’, zegt Stijn Demeestere, advocaat arbeidsrecht bij Laga. ‘Ook de krapte op de arbeidsmarkt is vaak een drijfveer.’ En intussen zijn er technische mogelijkheden om de complexere loonadministratie te beheersen.

Een lager brutoloon aangevuld met andere voordelen kan onmiddellijk renderen. Een brutoloon in cash ziet u algauw voor de helft verdampen aan belastingen en socialezekerheidsbijdragen. Van tal van extralegale voordelen houdt u netto meer over. Bij de felbesproken bedrijfswagens wordt niet het werkelijke, maar een forfaitair voordeel belast. Ook het voordeel van het privégebruik van een smartphone, laptop of internetverbinding bij u thuis is forfaitair. En een tegemoetkoming voor de trein voor uw woon-werkverkeer is volledig vrijgesteld van belastingen en socialezekerheidsbijdragen.

‘Dat bij BNP Paribas Fortis het plafond op 4.700 euro ligt, is niet toevallig’, zegt Veerle Michiels van de hr-dienstverlener SD Worx. ‘Zo wordt de sociale zekerheid van de werknemer volledig gewaarborgd.’

Een lager brutoloon met meer extralegale voordelen kan immers nadelige gevolgen hebben. Tal van rechten worden afgeleid van het brutoloon. Als dat verlaagt, worden ook die afgeleide rechten gereduceerd. Op korte termijn zullen uw vakantiegeld en uw eindejaarspremie lager uitvallen en riskeert u lagere stortingen van uw werkgever in uw pensioenplan. Op middellange termijn kunt u slechter af zijn als u ziek of werkloos wordt. En op lange termijn dreigt u het met een lager pensioen te moeten stellen. Welke rechten kunnen lager uitvallen bij een lager brutoloon? En vanaf welk loonniveau?

Vakantiegeld

Alle werknemers bouwen vakantierechten op. Met het ‘enkel’ vakantiegeld wordt het normale loon voor bedienden doorbetaald op de dagen dat ze met vakantie zijn. Daarnaast wordt elk jaar voor de zomer het ‘dubbel’ vakantiegeld op de rekening gestort. Dat is een supplement boven op uw normale verloning dat overeenkomt met een uitkering voor vier weken vakantie. Het stemt overeen met 92 procent van uw maandelijks brutoloon. Een lager brutoloon betekent onvermijdelijk een lager enkel en dubbel vakantiegeld. ‘Een daling van het brutoloon van 4.000 euro naar 3.000 euro leidt tot ongeveer 745 euro netto minder vakantiegeld op jaarbasis’, rekent Michiels voor.

Eindejaarspremie

Negen op de tien werknemers krijgen in december een eindejaarspremie op hun bankrekening gestort. De naam ‘dertiende maand’ verwijst naar het bedrag van die premie: heel vaak een maandloon. Een lager brutoloon per maand staat dus ook synoniem voor een lagere eindejaarspremie.

Groepsverzekering

Tal van werknemers bouwen via hun werkgever een extra pensioenkapitaal op. De stortingen die een werkgever doet in een pensioenplan hangen doorgaans samen met het brutoloon. ‘Een vaak gebruikte formule is de bijdrageformule met loongrenzen. Doorgaans betaalt de werkgever een premie van ongeveer 3 procent op het gedeelte van het jaarsalaris tot het wettelijk pensioenplafond en ongeveer 8 procent op het loongedeelte boven dat plafond’, zegt Michiels. Een lager jaarloon vertaalt zich dus in principe in lagere stortingen van uw werkgever in uw pensioenplan.

‘In sommige pensioenplannen wordt gewerkt met een schaduwsalaris voor de werkgeversbijdragen in de pensioenplannen. Daarbij worden de premies berekend op het loon van voor de inruiling’, zegt Patrick Derthoo, partner bij de consultant Deloitte.

Ziekte

Werknemers die langere tijd uitvallen door ziekte ontvangen ten hoogste één maand het gewaarborgd loon van hun werkgever. Daarna vallen ze terug op een uitkering van het ziekenfonds. Die bedraagt in een eerste periode 60 procent van uw brutoloon, binnen bepaalde grenzen. Het loon wordt afgetopt op 3.533,75 euro. ‘Een werknemer met een brutoloon van 3.000 euro zal een daguitkering ontvangen van 69,23 euro. Iemand met een brutoloon van 4.000 euro zit boven de grens en zal dus de afgetopte daguitkering van 81,55 euro genieten’, zegt Michiels.

‘Een ander aandachtspunt bij langdurige ziekte is het lot van de voordelen waarvoor loon werd ingeleverd’, merkt Demeestere op. ‘Stel dat iemand een deel van zijn loon inleverde in ruil voor een bedrijfswagen. Als die werknemer terugvalt op een uitkering, zou hij strikt genomen ook geen recht meer hebben op zijn bedrijfswagen. In het reglement is vastgelegd wat in zulke situaties moet gebeuren. Ofwel moet hij een eigen bijdrage betalen voor het gebruik van de bedrijfswagen, ofwel moet hij de wagen inleveren.’

Minder werken

De keuzemogelijkheden worden op een bepaald moment in de carrière gegeven. Wat als u beslist tijdelijk minder te gaan werken, door bijvoorbeeld ouderschapsverlof of tijdskrediet te nemen? ‘Het brutoloon kan makkelijk aangepast worden volgens het nieuwe werkregime’, merkt Derthoo op. ‘Maar voor de extra’s zal een regeling worden uitgewerkt. Zo kan het zijn dat de werknemer een vergoeding moeten betalen voor het gebruik van zijn bedrijfswagen.’

Werkloosheid

Wie de pech heeft zijn baan te verliezen, valt terug op een werkloosheidsuitkering. Het bedrag daarvan hangt af van uw gezinstoestand, uw beroepsverleden en uw laatst verdiende loon. Tijdens de eerste drie maanden werkloosheid ontvangt u 65 procent van het laatst verdiende loon en van de vierde tot de zesde maand 60 procent. Maar uw loon wordt niet onbeperkt in rekening gebracht. Voor de eerste zes maanden van werkloosheid wordt het loon afgetopt op 2.547,39 euro bruto per maand. Zolang uw brutoloon boven die grens blijft, zult u geen nadeel ondervinden.

Wordt een werknemer ontslagen door zijn werkgever, dan kan een opzeggingsvergoeding verschuldigd zijn. ‘Die wordt berekend rekening houdend met het totale loonpakket, ook de voordelen boven op het cashloon’, zegt Demeestere. ‘Het probleem is dat tal van voordelen forfaitair worden bepaald. Zo is het mogelijk dat een werknemer bijvoorbeeld 700 euro van zijn brutoloon inleverde om over een bedrijfswagen te kunnen beschikken, terwijl het voordeel alle aard van die wagen maar 450 euro bedraagt. Om dat te ondervangen kan in het cafetariaplan vastgelegd zijn dat gerekend zal worden met het loon van voor de omzetting.’

Pensioen

Na een rijk gevulde carrière hoopt iedereen op een fatsoenlijk wettelijk pensioen. Dat pensioenbedrag hangt af van de duur van uw beroepsloopbaan, uw gezinssamenstelling en uw loon. De vuistregel is: hoe hoger uw loon, hoe hoger uw pensioen. Maar er zijn grenzen, bij de berekening van een werknemerspensioen wordt het loon per kalenderjaar geplafonneerd. Dit jaar leveren inkomsten boven 54.648,70 euro geen pensioenrechten op. Een hoger loon levert geen extra pensioen op.

‘De verschillen in pensioenopbouw kunnen aanzienlijk zijn’, zegt Michiels. ‘Iemand met een brutoloon van 3.000 euro bouwt voor een gewerkt jaar 520 euro aan alleenstaandenpensioen op, bij een brutoloon van 4.000 euro is dat 693 euro. Na een loopbaan van 42 jaar met een onveranderd loon levert dat een jaarlijks pensioen van respectievelijk 21.840 en 29.120 euro op. Dat is een verschil van 7.280 euro per jaar dat men gepensioneerd is.’

Hoe loopt een cafetariaplan praktisch?

Bij de samenstelling van een flexibel loonpakket worden vijf stappen doorlopen.

Welk deel van het loon kan flexibel besteed worden?

Als werkgevers de mogelijkheid geven om een deel van uw loonpakket vrij te besteden, is de eerste vraag welk deel van het loonpakket flexibel ingevuld kan worden. ‘De werkgever moet minstens het minimumloon vastgelegd in de wet en op sectorniveau in cash betalen’, zegt Stijn Demeestere, advocaat arbeidsrecht bij Laga. ‘Daarnaast kunnen ook de regels van de loonbeschermingswet spelen.’ Die bepalen dat in principe maximaal een vijfde van het loon in specifieke voordelen, waaronder gratis woonst en elektriciteit, kan worden omgezet. ‘Maar de loonbeschermingswet blijft zonder gevolgen zolang het verlaagde loon boven het minimumloon in de sector blijft’, zegt Demeestere.

Welke inkomensbronnen kunnen worden benut?

‘Klassiek kan naar vier budgetbronnen gekeken worden’, zegt Patrick Derthoo, partner bij de consultant Deloitte. Ten eerste naar de bestaande extralegale voordelen in het loonpakket. Zo zal een echtpaar met twee bedrijfswagens misschien liever maar één wagen hebben en de andere partner een hoger brutoloon. ‘In tal van sectoren kan de eindejaarspremie op een andere manier dan cash betaald worden. Voorts zijn er de variabele bonussen en ten slotte kan ook een deel van het cashloon ingeruild worden.’

Waaraan wordt het budget besteed?

Welke voordelen u kunt kiezen hangt af van de mogelijkheden die de werkgever aanbiedt. ‘Ook al bestaan er een dertigtal vervangmogelijkheden voor cash, toch bieden de meeste bedrijven maar vier of vijf keuzemogelijkheden’, zegt Derthoo.

Grosso modo zijn er vier types:

• Mobiliteit: bedrijfswagen, tankkaart, openbaar vervoer, (elektrische) fiets, parkeerplaats bij het station,...
• Technologie: gsm, smartphone, pc, tablet, internetaansluiting thuis,...
• Zorg en comfort: terugbetaling persoonlijk pensioenplan, opleidingsbudget, thuishulp, extra vakantiedagen, opvang voor zieke kinderen,...
• Verzekeringen: hospitalisatie, tandzorg, privéongevallen,...

Wanneer kunt u kiezen?

Het spreekt voor zich dat wie kiest voor een bedrijfswagen daar ook enkele jaren moet mee rijden. Maar voor de andere opties kan een jaarlijkse keuzeperiode zijn.

Hoe ziet de papierwinkel eruit?

Het loon is vastgelegd in de arbeidsovereenkomst. ‘De nieuwe keuzevrijheid moet goed gedocumenteerd worden’, zegt Demeestere. ‘Zo moet in een cafetariaplan vastgelegd worden welke keuzemogelijkheden er zijn op welk moment en hoe de omzetting van de punten gebeurt. In een addendum bij de arbeidsovereenkomst moet de individuele keuze van de werknemer voor een welbepaalde periode opgenomen zijn.’