Het idee van kangoeroewonen is dat verschillende generaties of personen samenwonen om voor elkaar te zorgen. In veruit de meeste gevallen zijn dat ouders of grootouders die samenwonen met een van hun (klein)kinderen, maar het kan bijvoorbeeld ook om een hulpbehoevende broer of zus gaan.
Vroeger was inwonen de gewoonste zaak van de wereld, en het werd meestal informeel geregeld. Oma trok in bij een van haar kinderen, kreeg een slaapkamer en leefde mee met het gezin. Vandaag verlangen mensen meer privacy. De oplossing? Een kangoeroewoning, waarbij elke partij binnen één huis zijn eigen aparte woon-eenheid heeft, al dan niet met enkele gemeenschappelijke ruimtes.
Voordelen
Kangoeroewonen biedt enkele evidente voordelen. De oudste generatie kan langer zelfstandig wonen en loopt veel minder kans om te vereenzamen. Voor de jongere generatie wordt wonen makkelijker betaalbaar, omdat kosten worden gedeeld. Ook kunnen de (groot)ouders al eens inspringen om op de kinderen te letten.
Heldere voorwaarden
Op de website Vlaanderen.be klinkt het ook gemakkelijk te regelen allemaal. Kangoeroewonen wordt daar beschouwd als een vorm van zorgwonen, waarbij een kleinere woongelegenheid binnen een bestaande woning wordt gecreëerd, zonder dat er een huisnummer bijkomt. Als u aan enkele voorwaarden voldoet, heeft u zelfs geen vergunning nodig. Wel moet u dit melden bij de gemeente, zodat uw woning als zorgwoning wordt geregistreerd.
4 tips
> Vraag het statuut 'zorgwonen' aan als u daarvoor aan de voorwaarden voldoet.
> Informeer bij de gemeente wat kan en niet kan vóór u een project aanvat. Zo komt u niet voor onaangename verrassingen te staan.
> Neem van bij het begin specialisten in de hand: een notaris, een advocaat, een architect... Zij kunnen al uw beslissingen tegen het licht houden en uitzoeken wat de eventuele gevolgen zijn voor uw pensioen, uitkeringen, nalatenschap enzovoort.
> Maak goede afspraken met uw medebewoners. Niet alleen over de kosten, maar ook over het engagement en de zorg die u van elkaar verwacht. Zet zoveel mogelijk op papier.
De voorwaarden klinken ook best redelijk. Er mag maar één bijkomende wooneenheid worden gecreëerd en die moet een fysiek geheel vormen met de hoofdwoning. De ene wooneenheid moet ondergeschikt zijn aan de andere en de kleinste mag - de gemeenschappelijke delen niet meegerekend - hoogstens een derde van het bouwvolume bedragen. Beide eenheden moeten eigendom zijn van dezelfde persoon. U mag hoogstens twee bijkomende personen in huis nemen, van wie minstens één persoon ouder is dan 65 jaar en/of hulpbehoevend. U bent zelfs vrijgesteld van een vergunning voor de werkzaamheden als u het volume van de woning niet uitbreidt om er een zorgwoning van te maken.
Specifieke premies voor kangoeroewoningen zijn er niet, maar u kunt wel een tegemoetkoming krijgen van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) als u een woning aanpast aan de noden van een hulpbehoevend persoon. Makkelijk, toch?
Weerbarstige realiteit
Zorgwonen staat wel in de codex maar elke gemeente geeft er een andere invulling aan. We merken dat heel veel projecten vastlopen op gemeentelijk vlak.
En nu, de realiteit. U wil een aparte wooneenheid met wat privacy creëren, dus natuurlijk breidt u de woning uit. Daarvoor heeft u een vergunning nodig. Als u pech hebt, krijgt u die niet, omdat uw gemeente niet toelaat om meerdere woonunits te creëren op een perceel dat bedoeld is voor een eengezinswoning.
Drie manieren
Kangoeroewonen kan in theorie op drie manieren: als eengezinswoning, als meer-gezinswoning of als zorgwoning.
1. Bij een eengezinswoning woont u samen als één gezin in één woning. Voor de inschrijving in het bevolkingsregister moet de gemeente er echter mee akkoord gaan dat u ‘samenleeft’. Wanneer u elk over een aparte keuken en apart sanitair beschikt, elk een deurbel heeft en pakweg aparte telefoonrekeningen betaalt, kan de gemeente concluderen dat het toch om een meergezinswoning gaat. Dat wordt in veel gemeenten niet toegelaten. Een eengezinswoning kan nadelen hebben. Wanneer iemand uit het gezin een uitkering krijgt, zoals een werkloosheidsuitkering of een studietoelage, kan die lager uitvallen of wegvallen als het gezinsinkomen te hoog is. Ook op eventuele thuiszorgdiensten kan het een invloed hebben.
2. Dan biedt een meergezinswoning of tweewoonst meer onafhankelijkheid, zowel op het vlak van privacy als op financieel vlak. U kunt zelfs elk eigenaar zijn van de eigen woonunit. De gemeenschappelijke delen vallen dan onder een medeeigendom. De ene partij kan ook haar unit huren van de andere. Helaas is een meergezinswoning niet overal in Vlaanderen zomaar mogelijk. Vaak verbieden de stedenbouwkundige voorschriften het. U heeft er sowieso een vergunning voor nodig.
3. Zorgwonen is een statuut dat een beetje het midden houdt tussen de twee. Als u aan de eerder uitgelegde voorwaarden voldoet, kunt u het statuut zorgwonen krijgen. Dat is een goedkeuring om tijdelijk een tweede, ondergeschikte wooneenheid te realiseren. Het laat toe om twee aparte gezinnen toch tijdelijk in te schrijven op één adres. Dat maakt dat de beide gezinnen als apart worden beschouwd bij bepaalde uitkeringen, de inkomensgarantie voor ouderen of ziektevergoedingen van de mutualiteit. Hoe het financieel zit, lijkt niemand helemaal zeker te weten. De gids ‘Kangoeroewonen’ van de Vlaamse overheid raadt aan om een boekhouder, advocaat en/of notaris te raadplegen. Ook wat het erfrecht op termijn bij kangoeroewonen betreft, raadt de Vlaamse overheid aan een specialist ter zake, zoals een notaris, te raadplegen. ‘Wij zijn een jaar bezig geweest rond het thema en we hebben ook niet overal een antwoord op gevonden’, zegt Lieve Houbrechts, adviseur wonen en zorg bij Inter, een organisatie die zich toelegt op de toegankelijkheid van wonen.
Informeer u
Het grote probleem is dat de Vlaamse beleidsnota eenvoudig is en de praktijk net erg complex. ‘Het is erg afhankelijk van gemeente tot gemeente’, zegt Houbrechts. ‘Zorgwonen staat wel in de codex, maar elke gemeente geeft er een eigen invulling aan. We merken dat veel projecten vastlopen op gemeentelijk vlak. Sommige kleinere gemeentes hebben ook nog nauwelijks aanvragen voor zorg- of kangoeroewonen gekregen. Wanneer zich dat dan toch voordoet, weten ze niet goed hoe ermee om te gaan. Daarom raden wij altijd aan om op voorhand naar de gemeente te stappen en te informeren naar wat kan en wat niet voor u aan een project begint.’
Ambtenaar beslist
‘De overheid is helemaal mee, maar veel projecten blijven steken op gemeentelijk vlak’, bevestigt Ken Dupont, zaakvoerder van DAM Architecten, een bureau dat gespecialiseerd is in alternatieve woonvormen zoals kangoeroewonen. ‘Gemeentelijke voorschriften zijn vaak te rigide. Die strenge regelgeving is bedoeld om het patrimonium te beschermen en huisjesmelkerij tegen te gaan. Het nadeel is dat ook goedbedoelde initiatieven als een kangoeroewoning in de praktijk soms vastlopen. Vaak hangt het werkelijk af van de ambtenaar die je voor je hebt en hoe die de gemeentelijke bouwvoorschriften interpreteert.’
Toch is de architect hoopvol. ‘Ik woonde pas een studiedag bij waarop onder meer kangoeroewonen werd besproken. Er was veel interesse van ambtenaren. Het is een onderwerp dat leeft. We worden ook vaak gebeld door mensen die meer informatie willen over het onderwerp. De algemene consensus is bijzonder positief.’
Zelf is Dupont ook een groot voorstander. ‘Op voorwaarde dat minstens één familielid zich engageert om die oudere of zorgbehoevende bij te staan en de woning in een levendige buurt staat, zodat de oudere niet vereenzaamt of aan het huis gebonden blijft. Kangoeroewonen is ook een prachtige oplossing voor ons Vlaamse patrimonium, dat veel te grote huizen telt. De meest ecologische oplossing is nog altijd om het bestaande patrimonium om te vormen. Denk aan al die villa's in Brasschaat en omgeving die leegstaan. Waarom die niet inrichten als kangoeroewoningen?’
Maatwerk
Niet alleen de gemeenten, maar ook de mensen zelf rijden zich al eens vast, zegt Houbrechts. ‘Vaak beseffen ze op voorhand niet goed met hoeveel aspecten ze rekening moeten houden en wat allemaal geregeld moet worden. Sommige projecten worden opgestart vanuit het verkeerde idee. Kangoeroewonen vergt een engagement. Het is meer dan een manier om de kosten te drukken door ze te delen.’
Kangoeroewonen is een heel breed concept dat je op allerlei manieren kunt realiseren. Er zijn tal van praktische en juridische vragen die moeten worden uitgeklaard: van het statuut over de energiemeters tot de belastingaangifte. Dat maakt van elk kangoeroeproject individueel maatwerk.
Waarover u het ook eens moet raken, zijn het engagement en de zorg die u van elkaar verwacht. Wie doet de boodschappen? Wie onderhoudt de tuin? Wie poetst de gemeenschappelijke delen? Wie zorgt wanneer voor de kinderen? En voor de huisdieren? Hoe zit het met de eventuele andere kinderen? Wat als een van de partners overlijdt? Het valt aan te raden om alles op papier te zetten, zodat alle afspraken duidelijk zijn voor alle partijen.
