AIG, een verzekeraar gespecialiseerd in de aansprakelijkheid van bestuurders, ontvangt alleen al in België om de twee dagen een nieuwe schadeclaim tegen een bestuurder. Dat bleek onlangs op een seminarie van de dienstverlener ADMB Verzekeringen.
Bestuurders torsen een zware verantwoordelijkheid. Volgens sommigen zal dat er niet op verbeteren. Het kabinet van minister van Justitie Koen Geens (CD&V) timmert volop aan de hervorming van het vennootschapsrecht. Volgens de voorstellen worden de besloten vennootschappen met een beperkte aansprakelijkheid (bvba) de vorm bij uitstek om kleine en grote ondernemingen te structureren. De oprichters van een bvba worden niet langer verplicht om een maatschappelijk kapitaal van 18.500 euro vol te storten. De volstorting van dat kapitaal werd traditioneel gezien als een zekerheid voor de schuldeisers van het bedrijf.
Een bedrijf wordt vervolgd omdat het de milieuregels aan zijn laars heeft gelapt. De bestuurders van het bedrijf worden mee vervolgd én veroordeeld. Ze draaien mee op voor de milieuschade die het bedrijf heeft veroorzaakt.
Een vrachtwagenchauffeur in een afvalverwerkingsbedrijf komt bij het lossen van een vracht om. Bij het lossen van het afval kantelt de vrachtwagen in een put. Uit het onderzoek blijkt dat het bedrijf een loopje nam met de veiligheidsvoorschriften en dat de gekantelde vrachtwagen het maximum toegelaten gewicht had overschreden. De familie van het slachtoffer dagvaardt niet alleen het bedrijf, maar ook de bestuurders wegens nalatigheid.
Een voetbalclub, een vzw, ontslaat de penningmeester die tot dan ook de bar in de kantine uitbaatte. De penningmeester dagvaardt daarop alle bestuurders omdat hij vindt dat hij ten onrechte werd ontslagen. De rechtbank volgt de argumenten van de ontslagen penningmeester en veroordeelt de bestuurders persoonlijk tot het betalen van een schadevergoeding.
Voor de bouw van een school wordt een openbare aanbesteding uitgeschreven. De kandidaat-aannemers mogen een offerte indienen. De school vertrouwt de opdracht toe aan een aannemer die verwant blijkt te zijn met een van de bestuurders van de school. Een andere aannemer, die zich benadeeld voelt, brengt de bestuurders voor de rechtbank en eist een vergoeding.
Hoewel dat door de experts in alle toonaarden wordt ontkend, kan dat volgens Philippe Ernst, professor vennootschapsrecht aan de Universiteit Antwerpen, uitmonden in een verzwaring van de aansprakelijkheid van zaakvoerders en bestuurders van een bvba. ‘Zij zullen de schuldeisers, leveranciers en de kredietverleners moeten informeren over de financiële toestand van de onderneming en hen daarover zelfs garanties moeten geven. Dat brengt een grote verantwoordelijkheid met zich. Als de bestuurder de potentiële schuldeisers onvolledig of foutief informeert of de verleende waarborgen niet kan waarmaken, stelt hij zich bloot aan nog meer schadeclaims’, aldus Ernst.
Zover is het nog niet. Toch zijn er ook nu al tal van situaties waarbij de bestuurders dreigen de persoonlijke geldbuidel te moeten bovenhalen. (zie kader )
Het volstaat niet om een vennootschap op te richten om van alle mogelijke schadeclaims verlost te zijn. Ook niet als het gaat om een vennootschap met volkomen rechtspersoonlijkheid zoals een bvba, een nv of cvba. ‘Die vennootschapsvormen geven de bedrijfsleider soms een vals gevoel van veiligheid’, waarschuwt Olivier Delaere, die met Dyzo dagelijks ondernemers in moeilijkheden begeleidt.
Bij vennootschappen met volkomen rechtspersoonlijkheid is de aansprakelijkheid van de aandeelhouder in principe beperkt tot zijn inbreng. Gaat het bedrijf failliet, dan blijft het persoonlijke vermogen van de aandeelhouder buiten schot. ‘Maar er wordt regelmatig van dat uitgangspunt afgeweken’, zegt advocaat en curator Philippe Termote. ‘Als blijkt dat de aandeelhouder-zaakvoerder systematisch geld van zijn bedrijf naar Luxemburg versluisde om zichzelf te verrijken, zal de curator aankaarten dat die kennelijk grove fout geleid heeft tot het faillissement. Hij zal de bestuurder dan persoonlijk aansprakelijk stellen. Dat geldt ook als een kmo-bedrijfsleider, verblind door het zakelijk succes, het geld van zijn bvba uitgeeft aan drank, dure gezelschapsdames en snelle auto’s.’
De bestuurder stelt zich ook bloot aan serieuze schadeclaims als hij nalaat de alarmbelprocedure in te zetten. Dat is verplicht als het eigen vermogen van de vennootschap helemaal is opgesoupeerd. ‘Dan kan de bestuurder persoonlijk opdraaien voor de totale achtergebleven schuldenberg’, vervolgt Termote.
Ook de fiscus of de RSZ kunnen op de proppen komen als de vennootschap de bedrijfsvoorheffing, de btw of de RSZ-bijdragen niet heeft betaald en als blijkt dat het faillissement het gevolg is van een fout van de bestuurders.
Schadeclaims zijn ook los van een faillissement denkbaar. ‘Bestuurders mogen niets doen wat indruist tegen de statuten of wat de belangen van de vennootschap schaadt. Een bedrijfsleider mag een dure auto van de vennootschap niet voor een prikje aan een vriend verkopen. De zaakvoerder van een rusthuis mag zijn bejaarde moeder niet gratis in zijn rusthuis opnemen omdat ze eerder een handje toestak’, illustreert Termote. ‘Tegen die situaties kunnen andere aandeelhouders zich verzetten, wat weer kan uitmonden in de betaling van een schadevergoeding’.
Om zich tegen mogelijke risico’s in te dekken kunnen bestuurders een verzekering afsluiten, in het jargon een ‘Directors and Officers Liability Insurance’ of een D&O-polis. Zo’n polis wordt afgesloten en betaald door het bedrijf of door de vzw. Niet onbelangrijk, want in vzw’s zoals sportclubs bestaat de raad van bestuur vaak uit onbezoldigde vrijwilligers.
De kostprijs van een D&O-polis is maatwerk. De premie wordt bepaald in functie van een rist factoren: de activiteit, het aantal klanten, de aandeelhoudersstructuur, de resultaten van de vorige boekjaren, de sector waarin het bedrijf actief is, de gerealiseerde omzet en de vraag hoeveel kapitaal de onderneming wenst te verzekeren. ‘Rekening houdend met die factoren, betaalt een gemiddelde kmo voor de polis zo’n 1.000 tot 5.000 euro per jaar’, zegt Evi Peeters, hoofd kmo- en bedrijfsverzekeringen bij AIG. De tarieven zijn hoger voor grotere ondernemingen of risicovolle activiteiten.