Scheiden in een luxesuite

Liesbet en Steven gingen in november vorig jaar uiteen. Ze waren vastbesloten er geen vechtscheiding van te maken. Vooral ook voor hun dochtertje Lisa. Maar een akkoord over de verdeling van de bezittingen blijft uit. Net als een omgangsregeling voor Lisa. Intussen stapelen de ergernissen tussen de exen zich op. Moedeloos worden ze ervan. Maar ze zitten in een dynamiek die hen almaar meer in een conflictmodel trekt.

De kans is groot dat u Liesbet of Steven kent. Een op de drie huwelijken in België strandt. En ongeveer een op de vier echtscheidingen ontaardt in een vechtscheiding. In de statistieken voert ons land het Europese scheidingspeloton aan. Enkel in Letland en Litouwen wordt nog lustiger gescheiden. In 2012 werden in ons land 26.145 huwelijken ontbonden. In 1990 waren dat er nog maar 20.000. Koppels scheiden sneller, terwijl minder mensen in het huwelijksbootje stappen.

Socioloog Dimitri Mortelmans van de Universiteit Antwerpen verwacht dat de echtscheidingsgraad in Vlaanderen de komende jaren nog stijgt. ‘De ratio ligt nu op 30 procent. Maar je mag nooit het aantal huwelijken rechtstreeks vergelijken met het aantal scheidingen. Je moet de grafieken over de tijd heen bekijken. Wie vandaag trouwt, heeft al één kans op de twee om over vijftig jaar gescheiden te zijn.’

Vergeleken met sommige andere Europese landen is de scheidingsgolf in het katholieke Vlaanderen laat op gang gekomen, in de jaren tachtig en negentig. ‘Wij zitten nog niet over de piek’, zegt Mortelmans. ‘In sommige Scandinavische landen is de echtscheidingsgolf wel al grotendeels voorbij en dalen de echtscheidingscijfers. In België is de verschuiving van huwen naar samenwonen pas goed gestart na 2000. Meer samenwoners betekent op termijn ook bij ons dat er minder gehuwden zijn, en minder huwelijksbreuken.’

Ook in Nederland gaat een op de drie gehuwde koppels uiteen. De Nederlandse ondernemer Jim Halfens (35) bedacht een formule om te vermijden het tot een vechtscheiding komt. Koppels die op scheiden staan, checken vrijdagavond in in het Carlton Ambassador in Den Haag. Bij het uitchecken op zondagavond is alles geregeld: verdeling van de inboedel, afspraken over het huis of de zaak, een regeling voor de kinderen. Halfens: ‘Ik kreeg het idee ruim drie jaar geleden toen ik zag hoe de scheiding van een vriend een uitputtingsslag werd. Dat kan anders, dacht ik. Natuurlijk is het mislukken van een huwelijk erg. Maar het kan ook het begin zijn van iets nieuws.’

In het hotel krijgen de ex-geliefden elk een kamer en worden ze omringd door specialisten: een bemiddelaar, een juridisch adviseur, een belastingconsulent, een vastgoedmakelaar. En ja, ook een psycholoog. Het is hard werken, doorgaans van acht uur ’s ochtends tot zeven uur ’s avonds. De bedoeling is dat de beide partners op zondagavond een handtekening zetten onder een akkoord. Kostprijs: 3.500 tot 6.000 euro.

Quick and dirty

Het bedrijf werd - o ironie - opgericht op Valentijnsdag in 2011. Drie jaar later zijn al ruim 150 koppels ‘quick and dirty’ uiteengegaan in het Divorce Hotel. Het concept wekte mondiale media-aandacht: die libertijnse Hollanders met hun hasj en hoeren hebben weer iets bedacht. Het leverde Halfens en co gratis publiciteit op van Japan tot Brazilië. The New York Times wijdde een groot artikel aan het hotel. CNN interviewde hem tot twee keer toe.

Maar de zakenman krijgt ook kritiek. Klassieke familiale bemiddelaars en echtscheidingsadvocaten argumenteren dat partners hun tijd moeten nemen om tot een akkoord te komen. Dat ze veel moeten praten. ‘Ik snap waarom sommigen dat zeggen: daar staan veel factureerbare uren tegenover’, zegt Halfens. Hij keert de kritiek gewoon om: ‘Een deel van de business rond echtscheidingen maakt misbruik van het gegeven dat scheiden pijnlijk en moeilijk is. Waarom moet het allemaal zo verschrikkelijk lang duren? Dat werkt averechts. Het is zoals dat familiefeestje dat uit de hand loopt, omdat iemand een antieke vaas heeft gebroken. Na zes maanden weet niemand van de aanwezigen nog waarom de ruzie begonnen is, maar is de schade niet meer te herstellen.’

Advocate Marie-Louise van As heeft een praktijk in familierecht, maar is tevens verbonden aan het Divorce Hotel als ‘hoofd mediation’. ‘Mensen die scheiden, weten niet waar ze aan beginnen. En al helemaal niet waar ze uitkomen of hoeveel het kost. Die onzekerheid komt boven op alle andere onzekerheid die bij een scheiding hoort. Er is een dringende vraag in de markt naar meer zekerheid. Ik zie collega-advocaten soms maanden met elkaar pingpongen: een briefje heen, een briefje weer. Maar een koppel heeft vaak niets aan een uitwisseling van juridische theorietjes. Ze hebben er nood aan dat het vooruitgaat.’ Halfens: ‘Ja, het zou kunnen dat door de snelheid 1.000 euro bij de verkeerde partner belandt. Maar dat weegt niet op tegen de winst van een akkoord. Als een overeenkomst uitblijft, kost het ook geld. En vaak meer dan 1.000 euro.’

Want daar is Van As na al die jaren als bemiddelaar heel zeker van. ‘Tijd kan negatief zijn, omdat te veel tijd ‘verhardend’ werkt. Als onderhandelingen aanslepen, wordt het moeilijker akkoorden te sluiten.’ Het omgekeerde is ook waar, voegt ze toe. ‘Soms zijn koppels niet klaar om afspraken te maken. Omdat er nog te veel pijn en emotie in de weg zit. Daarom is het intakegesprek zes tot acht weken voor het hotelverblijf cruciaal. Als we merken dat de scheiding nog niet definitief is, sturen we het koppel naar een relatietherapeut. Als het rouwproces te pril is, raden we aan eerst naar een psycholoog te gaan.’

Op neutraal terrein

95 procent van de koppels die het hotel in gingen, zijn ‘succesvol gescheiden’ buiten gekomen. Dat heeft behalve met de snelheid ook te maken met het feit dat de partners elkaar op neutraal terrein zien.

Van As: ‘Dat echtscheidingen in vechtscheidingen ontaarden, heeft vaak te maken met goedbedoelde bemoeienissen van familie en vrienden. Je denkt dat je voorstel goed ontvangen wordt door man én vrouw. Vervolgens verlaten ze je kantoor en stappen ze allebei in hun eigen auto. Na een week hebben familie en vrienden hun mening gegeven en komen de partners terug met een totaal andere opstelling. Door het koppel te isoleren vergemakkelijk je de zaken. Het geeft je ook de mogelijkheid door te onderhandelen in plaats van onderhandelingen te voeren in stukjes en brokjes.’

De sfeer van zo’n hotel helpt, omdat de gesprekken niet in een kil kantoor worden gevoerd, maar in een suite, die op andere momenten ook wel als bruidsuite wordt verhuurd. ‘Als de spanningen oplopen, kunnen de partners zich even terugtrekken op hun kamer of een wandeling maken in de tuin.’ Halfens: ‘Veel koppels zitten tijdens zo’n scheidingsweekend voor het eerst sinds lang weer samen aan een tafel, bijvoorbeeld tijdens het diner. Je ziet dat hen dat deugd doet, ondanks alles. Er heerst een gevoel van: we zijn hier samen aan begonnen, laat ons nu ook het lef hebben om het samen op te lossen. Als je na een lange dag vergaderen en onderhandelen samen een glas wijn kan drinken bij de open haard, wordt het allemaal net iets minder pijnlijk. ’

Stelt Halfens, die vroeger commercieel directeur van een advocatenkantoor was, de zaken niet wat te rooskleurig voor? Misschien aanvaardt zijn bedrijf enkel ‘gemakkelijk te scheiden koppels’, wat de succesgraad verklaart. ‘Niets van’, zegt de CEO. ‘Sommige koppels hebben al drie jaar niet meer gepraat, tenzij via sms of WhatsApp. Sommigen hebben niet één maar vijf bedrijven te verdelen, een nest kinderen, een kluwen van schulden.’ Er gebeurt wel een grondige screening. Van As: ‘We peilen bij de intake gericht of de partners wel voldoende on speaking terms zijn. Als ze elkaars bloed kunnen drinken, is er geen beginnen aan.’

Van As merkt op dat er haast geen ‘simpele scheidingen’ meer zijn. ‘De crisis heeft in Nederland zwaar huisgehouden. Enkele jaren geleden zagen we zelfs dat koppels samenbleven omdat ze een scheiding financieel niet aankonden. Intussen is er een inhaalbeweging van uitgestelde scheidingen in de statistieken merkbaar. Vaak gaat het om koppels die hun huis niet verkocht krijgen of met een restschuld blijven zitten, omdat ze de woning tegen een lagere prijs moesten verkopen.’

In primetime

Halfens verkocht de tv-rechten van zijn Divorce Hotel aan RTL4. Sinds kort loopt op de Nederlandse televisie een realityshow, met Goede Liekens in de rol van psychologe. De deelnemers hebben zich vrijwillig aangeboden en krijgen hun scheiding gratis. Voor een van de koppels was dat geen luxe. Het had letterlijk elke euro gespendeerd in een uitzichtloze vechtscheiding die al jaren aansleepte. Voor hen was het Divorce Hotel een laatste redmiddel. En ja, ook hun scheiding is inmiddels voltrokken, in primetime.

Halfens: ‘Ik hoor vaak dat advocaten meer bezig zijn met facturen te sturen dan dat ze de mensen ook daadwerkelijk helpen met hun scheiding. Er valt veel winst te halen als er sneller geschakeld wordt. Dat is een van de redenen waarom ik achter die tv-show sta. Hoe meer discussie ik daarover uitlok, hoe liever.’

Uiteraard speelt ook een commerciële logica. Sinds de show wekelijks wordt uitgezonden, krijgt Halfjens wekelijks vijf tot acht nieuwe aanvragen. Ook Duitsland heeft interesse voor zijn concept. Op dit moment onderhandelt Halfens over een Amerikaanse realityshow met A. Smith &co, de producers van onder meer ‘Hell’s Kitchen’. De pilootafleveringen zijn al opgenomen. ‘Tegen het jaareinde openen we samen met een partner een dochterbedrijf in de VS.’ De scheidingsratio aan de andere kant van de oceaan ligt op 50 procent, een markt waarvan Halfens maar al te graag een graantje wil meepikken.

Van As zal de commerciële logica worst wezen. ‘Ik heb het gevoel dat ik mensen help in een lastige tijd. Soms hoor ik twee mensen vlak voor de ondertekening van hun akkoord tegen elkaar zeggen: ‘Ik gun jou een mooie toekomst. Echt.’ Dan weet ik dat ik mijn werk goed heb gedaan.’

'Koppels scheiden zoals ze getrouwd waren'

‘Koppels scheiden vaak zoals ze getrouwd waren’, zegt Christine Jacobs, advocate en familiaal bemiddelaar die aan de KU Leuven het vak conflictbeslechting en bemiddeling in familiale conflicten doceert. ‘Als het een passioneel huwelijk was, is de kans groot dat de scheiding ook passioneel verloopt. Als de partners al jaren vriendschappelijk naast elkaar leefden, of een zakelijke band hadden, wordt het huwelijk meestal ook zo beëindigd.’

‘Soms zijn koppels niet klaar om akkoorden te sluiten. Bijvoorbeeld omdat diegene die werd verlaten, redeneert: ‘Ik ben het slachtoffer. Waarom zou ik meewerken aan een oplossing voor een situatie waarvoor ik zelf niet gekozen heb?’ Zelfs al doet de bemiddelaar nog zo zijn best, soms hebben koppels eerst twee, drie jaar nodig om met elkaar te vechten vooraleer ze in staat zijn een akkoord te sluiten.’

Jacobs staat niet afkerig tegenover het concept van het Nederlandse ‘Divorce Hotel’. ‘Een bemiddelde overeenkomst is altijd beter dan een procedure voor de rechtbank. Voor een rechter verschijn je in strijdmodus, met argumenten om je gelijk te halen. Dat model genereert conflicten in plaats van ze op te lossen. Bovendien slorpt het tonnen energie en geld op. Veel meer dan de 3.500 tot 6.000 euro die je betaalt voor zo’n hotelscheiding.’

Natuurlijk biedt het niet voor iedereen een oplossing. ‘Het is goed dat er een grondig intakegesprek gebeurt, zodat enkel de koppels weerhouden worden die op het punt zijn dat ze zakelijk kunnen denken.’ De snelheid waarmee alles afgehandeld wordt, vindt Jacobs een voordeel. Al kan het ook een nadeel zijn. ‘Ik heb soms ook bemiddelingen die op drie sessies afgerond zijn. Maar ik ontmoet ook koppels die na twee uur onderhandelen doodmoe zijn, en vragen een rustpauze van twee weken in te lassen. Sommige mensen zijn gewoonweg niet in staat in twee dagen alles te beslissen.’