IPod-generatie betekent doodsteek voor 'Top of the Pops'

(tijd) Zondag is de laatste uitzending.

Het programma begon toen er niks anders was, het baarde vele Europese navolgers en het eindigt bij de multimediaal verwende iPod-generatie.

Het verdwijnen van 'Top of the Pops' doet denken aan de optredens van een bejaarde rocker voor steeds legere zaaltjes. Het muzikale landschap is veranderd. TOTP is verleden tijd. Het programma was jarenlang verplicht kijkvoer voor iedere popminnende Brit. Het had in de hoogdagen van de jaren 70 twintig miljoen kijkers. Niet alleen omdat iedere groep of musicus die ertoe deed erin optrad, maar ook omdat er niks anders was.

Toen TOTP in 1964 begon, had de Britse tv twee kanalen. Om het programma te zien, moest je eerst een plek veroverd hebben voor de enige televisie in huis en je afkeurende ouders overtuigd hebben dat wat komen ging een kwestie van leven en dood was. En als het heilige half uur op donderdagavond voorbij was, moest je een week wachten voordat je weer een popgroep op tv kon zien. In 2006 kun je de hele dag gratis muziek in je iPod laden om er in de metro of in de rij voor de kassa in de supermarkt naar te luisteren. Maar zonder internet, zonder dvd's, zonder MTV, zonder video's, was TOTP de enige gelegenheid om de mensen te zien achter de radiomuziek van de piratenzenders Veronica en Caroline.

Beatles

Toen 'Top of the Pops' begon, had Engeland het patent op een nieuwe soort pop(ulaire) muziek. De Beatles-revolutie was begonnen, modekoninginnen als Mary Quant waren in opmars en popart stond in de stijgers. In een wereld waar middelbare heren de dienst uitmaakten, eisten mannen en vrouwen van onder de dertig hun aandeel op in het maatschappelijke gebeuren. De Britse hoofdstad was 'swinging London' en bij een van de meest zelfverzekerde en toonaangevende omroepen vond TOTP een veilig onderkomen.

De eerste TOTP, rechtstreeks uitgezonden op nieuwjaarsdag 1964, opende met de Rolling Stones ('I wanna be your man'), om via Cliff Richard, de Hollies, Dusty Springfield, The Swinging Blue Jeans en de Dave Clark Five uit te komen bij de Beatles met 'I want to hold your hand', dat op nummer 1 stond. En dat alles in zwart-wit.

TOTP was vanaf het begin een enorm succes. Het bood iedere week een nieuwe kijk op de constant veranderende wereld van de popcultuur in al zijn fragiele glorie. TOTP kon reputaties maken of breken. Met droog ijs, psychedelische lichten en harige presentatoren, leverde het de achtergrondmuziek bij het leven van tenminste één generatie.

Popgroepen die niet rechtstreeks wilden optreden, mochten 'playbacken'. Van bands die niet konden komen, werd de muziek gedraaid terwijl de groep Panss People in strakke glitterpakjes danste.

De eerste afleveringen deden in banaliteit en kitsch niet veel onder voor een Eurovisie Songfestival. Stijlvol was het niet: TOTP, leuk-voor-iedereen en ongecompliceerd, appelleerde aan de muzikale massa.

Maar je moest van goeden huize zijn om in die eerste decennia verstek te laten gaan. In geen enkel andere programma traden zoveel grootheden uit de popwereld op, van Bob Marley tot Bananarama, van Boney M tot Eminem. De recordhouder is Status Quo, dat 87 keer te gast was.

Hoogtepunten

Als je Britten vraagt naar de hoogtepunten, blijken die voor iedereen verschillend. De filmregisseur John Cameron Mitchell herinnert zich levendig dat hij tien was en op een kostschool van de Benedictijnen zat. De broeders zetten de jongens in 1973 voor TOTP. 'Korte broeken, geen platen, geen radio, en plotseling is daar David Bowie en ik ben doodsbang van hem', vertelde hij in de Times. 'Hij is wit en hij is opgemaakt, hij is een man en hij is vrouwelijk, hij lacht als een reptiel?. Ik zie broeder John naar me kijken en voel me knalrood worden.'

In zijn memoires beschrijft de manager van Wham!, Simon Napier-Bell, de eerste keer dat hij Wham! op TOTP zag. 'Top of the Pops was een programma waar de regisseur de artiesten nooit regisseerde', schrijft hij. 'Ze konden doen wat ze wilden. Maar toen Wham! optrad met 'Young Guns', leek het alsof ze dagenlang met de cameraploeg gerepeteerd hadden.' In werkelijkheid was Wham! niet meer dan een product van het programma. Wetende dat met een glad optreden een hoge plaats in de hitparade nagenoeg gegarandeerd zou zijn, hadden de groepsleden de hele nacht hun nummer en pasjes ingestudeerd in de voorkamer van George Michaels moeder.

Maandverband

Sommigen zullen TOTP altijd associëren met het maandverband waarmee Yoko Ono zich blinddoekte toen ze in 1970 naast John Lennon optrad met 'Instant Karma'. Voor anderen is het de weggebiepte uitbarsting van Eminem ('Shut your ***ing face, Uncle Europe') in 2000. Of het veelgeloofde optreden van Kurt Cobain met Nirvana. Of het moment waarop Robbie Williams op het toneel Prince bedreigde, of toen Madonna in een roze pruik 'Like a Virgin' zong en Billy Bragg er niet uitkwam met 'She's Leaving Home'. Hij had zijn tekst op de grond geplakt, maar die was door de mist uit de rookmachines niet leesbaar.

Voor beroepsliefhebbers kwam TOTP pas tot zijn recht met de kleurrijke explosie van de glamrock in de jaren zeventig, die samenviel met de wijde verspreiding van de kleurentelevisie. Glamrock en kleuren-tv bleken voor elkaar gemaakt. Volgens dezelfde liefhebbers zou TOTP zijn geloofwaardigheid dan weer verloren hebben toen het zijn rockafkomst verried door ruimte te bieden aan artiesten als de komiek Benny Hill.

De echt coole bands, groepen die zichzelf erg serieus namen als de Sex Pistols en The Clash, weigerden in het programma te verschijnen. In de Engelse popetiquette stond dat gelijk met een onderscheiding terugsturen naar Buckingham Palace.

Destijds zorgde dat voor opschudding op het schoolplein, waar TOTP het gesprek van de week was. Maar dat kwam de afgelopen jaren niet meer voor. 'Top of the Pops' is geen onderwerp van gesprek meer. En daarom wordt de stop uit het programma getrokken. Het had het laatste jaar nog maar een miljoen kijkers. Liever geen bezoek en geen bloemen. Zelfs niet in je haar.

Lia VANBEKHOVEN