Met aandacht de stress te lijf

(tijd) Corporaties zijn in toenemende mate een doelgroep van methoden als MBSR (Mindfulness Based Stress Reduction). De Antwerpse psychiater van het Middelheim ziekenhuis, Edel Maex, heeft er ervaring mee.

De dagelijkse omgang met leed en pijn kan bij de medicus zelf grote emoties veroorzaken, waardoor hij dreigt op te branden. Het andere extreem is de objectivering, waardoor de genezer harteloos en ontoegankelijk wordt. Bij het zoeken naar een oplossing voor die tweespalt had Maex de boeddhistische meditatie ontdekt. Het bleek bij hem te werken.

Maar wat met zijn patiënten? Het helende inzicht kwam van de Amerikaanse professor in de moleculaire biologie Jon Kabat-Zinn. Eind jaren zeventig ontwierp en installeerde hij in Massachusetts zijn 'Stress Reduction Clinic'. Met een achtwekentraining boekte hij opmerkelijke successen, niet enkel in ziekenhuizen maar ook in andere soorten werkomgeving waar veel stress omgaat. De intussen beroemde methode MBSR is veel dank verschuldigd aan de Vietnamese monnik en zenleraar Thich Nhat Hanh. Hij bedacht het woord 'mindfulness' voor de boeddhistische term 'sati', dat een veelomvattend begrip is met 'aandacht' als centrale idee.

Zelfhulp heeft alles te maken met het aftasten en eventueel verleggen van je eigen grenzen en die beslaan een heel breed gebied, betoogt Maex. Sommige mensen voelen hun grens pas als het echt pijn doet of als ze uitgeput zijn. 'Op een goede dag zit je bij de dokter, niet beseffend wat je overkomen is. Tot overmaat van ramp krijg je te horen dat je niets mankeert.' Culpabilisering als onderdeel van de therapie? Laten we het een deel van 'de maalstroom' noemen.

De auteur geeft toe dat stress onvermijdelijk is. Hij kan langzaam en ongemerkt ons leven binnensluipen of als een donderslag alles omgooien. We hebben maar één stressdetector: ons aandachtige lichaam. Dat moeten we oefenen, niet enkel in detectie maar vooral in beheersing. De acht weken mindfulness worden gedetailleerd en stapsgewijs besproken. Over de efficiëntie van de methode valt hier niet te oordelen, dat aspect is heel subjectief. Maar Maex zwelgt tenminste niet in de betweterigheid van vele andere -logieën of -sofieën, die vaak niet meer dan commercieel gezwam zijn.

Edel Maex vraagt niet om je hoofd leeg te maken en het vervolgens te laten vullen met producten van de goeroe, hij vraagt om je hoofd te gebruiken. Helemaal ontsnappen aan de drang naar een toverformule kan hij ook weer niet. Van iemand die verantwoordelijk was voor de veiligheid van een kerncentrale, leerde hij het STAR-principe: Stop, Think, Act, Review. En niet react, maar: respond.Tussen alle religieuze en psychopulp springt Maex' boek eruit door zijn 'aardse' verwoording. Dat is ongetwijfeld mede te danken aan de boeddhistische inslag. Zen is net zo min een therapie als een religie. En mindfulness is niet gelijk aan meditatie. De laatste aanbeveling van de auteur is: zoek een therapeut met een warm hart. Voor wie de zalvende stem van de psychiater zelf niet kan missen, zijn er nog de oefeningen, gratis te downloaden op de website van de uitgever (www.lannoo.com).Jef COECK

Edel Maex - Mindfulness/ In de maalstroom van je leven - 2006, Tielt, Lannoo, 237 blz., 17,95 euro, ISBN 90-209-6516-6.