Stervoetballer als kunstenaarsobject

(tijd) Het resultaat 'Zidane - a 21st Century Portrait', een wonderbaarlijke hommage aan een van de grootste balkunstenaars aller tijden, laat ook virulente voetbalhaters niet onberoerd.

Sinds zijn voetbalpensioen is het nooit stil geweest rond Zidane. De ex-voetballer van Real Madrid werd voltijds ambassadeur van Danone, de Franse voedingsgroep waarmee hij in 2004 een langlopend contract afsloot. In die hoedanigheid opende hij in november nog een voedselfabriek in Bangladesh, gefinancierd door Danone en de Bengaalse microkredietorganisatie Grameen Bank. Zidane ging er ook op de koffie bij Nobelprijswinnaar Muhammad Yunus, de oprichter van Grameen. In maart haalde hij het wereldnieuws met een door hem georganiseerde VN-galawedstrijd tegen armoede in zijn thuisstad Marseille.

Op het internet krioelt het bijna een jaar na Zidanes hallucinante WK-kopstoot nog altijd van de filmpjes van de meest fenomenale balcapriolen uit zijn carrière. Wie zijn mooiste doelpunten en zwierigste schijnbewegingen graag wil terugzien, klikt best door naar YouTube. Maar een veel waardiger eerbetoon is de documentaire 'Zidane - a 21st Century Portrait' van de kunstenaars Philippe Parreno en Douglas Gordon, een oud-laureaat van de Britse Turner Prize. In een allesomvattende poging het ultieme psychologische profiel van Zidane op te stellen, mochten ze de nummer vijf van Real Madrid twee jaar geleden een wedstrijd lang volgen.

Ademhaling

17 camera's houden Zidane van de aftrap tot het laatste fluitsignaal in de gaten. De tegenstander heet Villareal. Microfoons registreren het ritme van zijn ademhaling haarfijn: soms gepikeerd en zuchtend omdat hij de bal niet krijgt, vervolgens hevig nahijgend van een zoveelste geniale flits. Als de ademhaling verstilt, torenen het stadiongeruis, een aanstekelijke Spaanse commentaarstem of de benauwende muziek van de Schotse rockgroep Mogwai hoog boven het stadion uit.

'Zidane - a 21st Century Portrait' leert enkele interessante dingen over Zidane. Vooral dat hij een groot kunstenaar was. Zoals de meeste grote artiesten - neem Pablo Picasso, Robert De Niro, David Lynch of de pas overleden Sol LeWitt - was Zidane een man van weinig woorden, ook tussen de lijnen. De film bevestigt dat beeld. Zidanes woordenschat blijft beperkt tot 'hey' als hij de bal opeist. Een enkele keer spreekt de Fransman die andere overbevraagde superster aan met zijn voornaam: 'Davide', op zijn Frans. Beckham dus.

Het geheel is geen saai wedstrijdverslag, maar een puik portret van een groot balkunstenaar. Parreno en Gordon laten de artiest in Zidane voor zich spreken. Als een beeldhouwer boetseerde Zidane de bal naar het evenbeeld van zijn gracieuze voeten. Hij was zo onvoorspelbaar in zijn dribbels dat je je als toeschouwer opzettelijk voor zijn voeten wilde smijten: om god het spelen te beletten, maar vooral om te voelen hoe het is om door hem belachelijk te worden gemaakt. Gekleineerd worden door ons superieure idool, die hartstocht delen voetbalhooligans met cultuursnobs.

Intense blik

We zien elke beweging van Zidane van dichtbij, maar echt begrijpen doen we hem niet. Het blijft gokken wat er zich afspeelt achter die intense blik van hem: irritatie, frustratie of extreem zelfbewustzijn? De makers proberen zijn stoïcijnse blik te lezen door sommige van zijn gedachten te ondertitelen. Tijdens de rust zien we bittere beelden van een oorlog die zich op dat ogenblik ergens op onze planeet voltrekt. Maar de balkunstenaar overwint alle gruwel.

De documentaire beleefde vorig jaar zijn internationale première op het Filmfestival van Cannes, ruim anderhalve maand voor de kopstoot die 'Zizou' nog 'bigger than life' zou maken. Wat op die 9de juli 2006 precies gezegd is tussen Zinedine Zidane en Marco Materazzi zullen we waarschijnlijk nooit weten. Feit is dat Zidane, die een harde maatschappelijke leerschool kreeg in de banlieues van Marseille, nooit een doetje is geweest. Hij kreeg in zijn loopbaan minstens 14 rode kaarten, waaronder ook eentje tegen Villareal.

Die baldadigheid maakt van deze film, die in België exclusief door de Leuvense onafhankelijke bioscoop Cinema Zed wordt vertoond, een van de meest beklijvende portretten van de verheven balkunstenaar die Zidane was.

Thomas Peeters

'Zidane - a 21st Century Portrait', vrijdag 20 april om 20u. in het Stuk, Naamsestraat 96 in Leuven. www.cinemazed.be