Twijfels rijzen over vaccincommunicatie AstraZeneca

Er rijzen onder wetenschappers en analisten twijfels over het covidvaccin van AstraZeneca en de universiteit van Oxford, waar België 7,7 miljoen dosissen van kocht. Begin deze week kwam het bedrijf met een persbericht met testresultaten die er op het eerste gezicht veelbelovend uitzagen. Afhankelijk van de dosis is het vaccin 62 tot 90 procent doeltreffend. De onderzoekers spraken van een gemiddeld resultaat van 70 procent.

De Brits-Zweedse farmamultinational testte twee verschillende vaccinatiepatronen: één groep kreeg eerst een halve dosis van het vaccin, gevolgd door een volledige dosis minstens een maand later. Daar bleek 9 op de 10 beschermd tegen het virus. Bij wie twee volledige dosissen met een maand verschil kreeg, was dat 6 op de 10. Maar een verklaring achter die afwijkende resultaten ontbrak, net als een uitleg over de reden van de verschillende dosissen.

Later kwam aan het licht dat het om een toevallige productiefout ging. 'Het was niet de bedoeling om een deel van de proefpersonen maar een halve dosis te geven', gaf Mene Pangalos, een van de hoofdonderzoekers van AstraZeneca, toe aan Reuters. Door een productiefout bevatten een aantal van de flesjes niet de juiste concentratie van het vaccin. Daardoor kregen sommige vrijwilligers onbedoeld een halve dosis. Volgens de universiteit werd het probleem onmiddellijk besproken met de regelgevers, waarna ze overeenkwamen de latere fase van de proef te voltooien met de twee verschillende groepen.

Serendipiteit

Pangalos noemde dat 'serendipiteit', een toevallige gebeurtenis met mooie gevolgen. Maar nu blijkt dat die 90 procent doeltreffendheid bij de groep die per ongeluk de halve dosis kreeg mogelijk te rooskleurig is. De testpersonen uit dat onderzoek zouden allemaal jonger dan 55 zijn. Een belangrijke parameter, want jonge mensen lopen sowieso minder risico om ernstig ziek te worden door het coronavirus. Die info kwam uiteindelijk niet van AstraZeneca zelf, maar van Moncef Slaoui, de Marokkaanse Belg die in de VS in de vaccincockpit zit. Dat werd later bevestigd door Pangalos.

'Het samenvoegen van twee aparte studies bij een andere populatie is niet de beste manier om tot wetenschappelijke conclusies te komen', zegt de immunoloog en vaccinoloog Geert Leroux-Roels (UZ Gent). 'AstraZeneca is niet transparant genoeg geweest, waardoor er nu vraagtekens worden geplaatst bij de kwaliteit van de studie.' Ook internationaal klonk kritiek. Anthony Fauci, de covidautoriteit in de VS, waarschuwde dat meer data nodig zijn om conclusies te kunnen trekken over het Oxford-vaccin. Het aandeel is sinds maandag, toen het bedrijf de testresultaten publiceerde, met 7 procent gezakt.

Tijdsdruk

Leroux-Roels wijst erop dat de ongelukkige communicatie van AstraZeneca niets afdoet aan de kwaliteit van het vaccin, dat door topwetenschappers van de universiteit van Oxford wordt gemaakt. 'Het scoort nog steeds een pak beter dan de 50 procent doeltreffendheid die de Wereldgezondheidsorganisatie als norm heeft vastgelegd. En het biedt belangrijke voordelen op het vlak van prijs en logistiek. Het vaccin zal zowat 3 euro per dosis kosten en kan, in tegenstelling tot de RNA-vaccins van Moderna en Pfizer, aan normale temperaturen worden verdeeld.'

Het voorval illustreert vooral dat de farmabedrijven onder grote tijdsdruk staan om vaccinresultaten te publiceren, vindt Leroux-Roels. Het verlangen naar een normalere medische en sociale situatie wordt steeds heviger, zeker nadat andere vaccinproducenten goed nieuws de wereld hebben ingestuurd. Zowel Moderna als de alliantie Pfizer/BioNTech spreekt over een doeltreffendheid van 95 procent voor hun coronavaccin.

'Wetenschappelijk gezien is dit geen slecht nieuws', zegt Leroux-Roels nog. 'De regelgevende autoriteiten bekijken die data uiterst nauwkeurig en gaan grondig filteren.' Ook AstraZeneca zegt dat het volop bezig is zijn bevindingen verder te onderzoeken en dat alle details over het vaccin binnenkort publiek worden gemaakt. 'We zijn in gesprek met regelgevers over de hele wereld om en verwachten binnenkort de publicatie van de peerreviewed resultaten, die we hebben voorgelegd aan een medisch tijdschrift', zegt het bedrijf in een reactie.

Mogelijk volgt er bijkomend onderzoek, liet topman Pascal Soriot donderdag uitschijnen tegenover het persbureau Bloomberg. 'Het wordt wellicht een internationale studie, maar we kunnen ze sneller afhandelen met een kleiner aantal patiënten, omdat we al weten dat de effectiviteit voldoende hoog is.' Het nieuwe onderzoek komt in de plaats van een uitbreiding van een lopende test in de VS, en zou zich toespitsen op de lagere dosissen. Soriot denkt niet dat dat de goedkeuringsprocedures in het Verenigd Koninkrijk en Europa zou vertragen.