Wie discriminatie ervaart op het werk zwijgt en stapt op

'Je hebt vast een kleedje aan om promotie te krijgen.' 'Je moet geen stoel nemen, je mag op mijn schoot komen zitten.' 'We nemen bruine apen aan, maar jij bent een goeie.' Delia Mensitieri, zelfstandig consultant en bezig aan een doctoraat over diversiteit en inclusie aan de UGent en Vlerick, haalt een paar quotes aan uit haar onderzoek naar de gevolgen van micro-agressie op de werkvloer.

'Er wordt veel aandacht besteed aan zware discriminatie op het werk', zegt Mensitieri. 'Het gaat dan om de zaken die wettelijk verplicht zijn. Bedrijven zetten daar zeker stappen in. Er zijn procedures met anonieme cv's om discriminatie bij aanwervingen tegen te gaan, performance reviews ... Maar je kan procedures nog zoveel mogelijk bijvijlen, op de werkvloer blijft discriminatie hardnekkig.'

Voor haar onderzoek, het eerste in zijn soort, lanceerde ze een online bevraging waarbij mensen anoniem hun ervaringen kunnen delen. Sinds mei kwamen er al een paar honderd reacties binnen en deze zomer zullen nog een aantal bedrijven meedoen. 'We hebben al reacties gekregen van mensen uit erg verschillende sectoren, van de consultancy tot de farma, de advocatuur, de techsector en de financiële wereld', zegt ze. 'Het zijn zowel kmo's als multinationals.'

Mensen getuigen over seksistische en racistische opmerkingen en grapjes over hun geaardheid of religie. 'Of over ouderschap, bijvoorbeeld de vraag 'moet jij niet bij de kinderen zijn', of stereotypen over iemands afkomst die steeds terugkeren', zegt ze. 'Iemand uit India gaf aan dat collega's tijdens de lunch altijd opnieuw een Indiaas accent imiteerden.'

Een grote meerderheid - 80 procent - van de mensen die geconfronteerd worden met discriminerende opmerkingen reageert niet, blijkt uit de bevraging. 'Het probleem is dat iedereen zwijgt', zegt Mensitieri. 'De persoon die de opmerking krijgt, maar ook de omstaanders. Mensen zijn in shock, ze weten niet hoe ze moeten reageren of ze voelen zich niet veilig genoeg om er iets over te zeggen. Ze zijn bang voor negatieve reacties. Dat het vaak gaat om opmerkingen die van leidinggevenden komen, speelt daarbij ongetwijfeld een rol.'

War for talent

De impact van dat stilzwijgen is nefast. Eén vervelende opmerking kan passeren, maar wie er dagelijks of wekelijks mee te maken krijgt, verliest zijn motivatie: zeven op de tien respondenten van Mensitieri geven aan dat ze uiteindelijk zijn opgestapt.

'Voor werkgevers is dat zeer moeilijk', zegt ze. 'Er wordt veel gemeten rond diversiteit en inclusie en ze zien dus in de cijfers dat mensen die instromen weer uitstromen, maar weten niet waarom. Ze zijn zich niet bewust van het probleem, omdat niemand er iets van zegt, ook niet tijdens het exitgesprek.'

Wie ergens opgestapt is, wordt heel kritisch en kijkt bij een gesprek in een nieuwe organisatie bijvoorbeeld goed naar welke mensen er zijn, vraagt om eens rond te lopen op de werkvloer of kijkt naar de foto's op de bedrijfswebsite om te zien in welk team hij terecht zal komen.

In tijden van een war for talent en een krappe arbeidsmarkt is het geen overbodige luxe om je als bedrijf bewust te zijn van het probleem. 'Er zijn wel degelijk dingen die je kan doen als werkgever. Om te beginnen het trainen van leidinggevenden. In België staan we daar nog niet zo ver in als in Nederland, het VK of de VS, waar ze veel meer werken aan een inclusieve bedrijfscultuur. Wij zitten nog in de eerste fase: hoe trek ik divers talent aan. Maar de stap die daarna komt wordt minstens even belangrijk.'

Overdrive

Het is vooral cruciaal, denkt Mensitieri, om het taboe over micro-agressies weg te werken en het probleem bespreekbaar te maken. 'Als bedrijf moet je aangeven wat kan en niet kan. Dat een flagrant racistische opmerking zoals die over 'bruine apen' niet aanvaardbaar is, bijvoorbeeld. Maar er zijn natuurlijk nuances. Er zijn ook opmerkingen die gemaakt worden uit onwetendheid zoals iemand die 'je ziet er niet lesbisch uit' zegt tegen iemand uit de LGBTQ+-gemeenschap. Die persoon bedoelt dat misschien goed, maar het kan heel slecht overkomen.'

Dat er vandaag grote gevoeligheden zijn bij bepaalde groepen zorgt ervoor dat dingen snel als kwetsend ervaren kunnen worden. 'Het is evengoed zaak te erkennen dat iemand daarin in overdrive kan gaan', zegt Mensitieri. 'Anders kom je als bedrijf in een situatie waarin mensen het gevoel hebben dat ze gestraft worden of niets meer kunnen zeggen. Daarom is dialoog zo belangrijk. Wie zich geviseerd voelt, moet erover kunnen spreken.'

Wie wil deelnemen aan de online enquête kan dat nog tot september via www.again-and-again.be.