Vlamingen vertrouwen nieuwsmedia meer dan Walen

Het tanende vertrouwen in de mediaberichtgeving blijkt uit het Digital News Report, een jaarlijks onderzoek door het Reuters Institute for the Study of Journalism van de Universiteit van Oxford.

Onder meer in ons land werd aan ruim 2.000 respondenten deze stelling voorgelegd: ‘Ik denk dat je de meeste nieuwsberichten meestal kunt vertrouwen.' Slechts 48 procent gaf aan het met de uitspraak eens te zijn. In het onderzoek van 2016 was dat nog 51 procent.

Opmerkelijk is wel het grote verschil tussen Vlaanderen en Wallonië, zegt VUB-onderzoeker Ike Picone, die het Belgische luik van het onderzoek verzorgde. Met 57 procent vertrouwen zou Vlaanderen wereldwijd de vierde plaats halen (na Finland, Brazilië en Portugal). In Wallonië heeft slechts 38 procent vertrouwen in het nieuws, wat wereldwijd de dertigste plaats oplevert, samen met de Verenigde Staten (38%) en in de buurt van Tsjechië (32%) en Hongarije (31%).

‘Het hoge vertrouwen in nieuws in België valt mogelijk te verklaren door een gebrek aan expliciet partijdige media en aan recente mediaschandalen, en door een goed functionerende Raad voor de Journalistiek’, denkt Picone. Die Raad is een zelfregulerend orgaan dat klachten behandelt over deontologische fouten van media en journalisten.

De grote kloof tussen beide landsdelen is volgens Picone wellicht het gevolg van de ontzuiling van de Vlaamse pers, ‘die gepaard ging met een sterke professionalisering en een discours van journalistieke onpartijdigheid’. De kloof illustreert alvast hoe verschillend beide mediamarkten zijn.

Brexit

De terugval van het vertrouwen in de media is geen louter Belgisch fenomeen. Een opmerkelijk grote terugval van acht procentpunten (van 51% naar 43%) was merkbaar in het Verenigd Koninkrijk. De auteurs schrijven dat grotendeels toe aan de polariserende berichtgeving rond de brexit, waarbij vooral de openbare omroep BBC onder vuur ligt.

Ook de polariserende presidentsverkiezingen in de VS hebben hun sporen nagelaten. In dat land stellen de onderzoekers een sterk verband vast tussen politieke overtuiging en het vertrouwen in de media. Met name ter rechterzijde, bij de Republikeinen en de aanhangers van president Donald Trump, is het wantrouwen in de media er extreem groot. Die groep beschouwt de mainstream nieuwsmedia als spreekbuizen van de ‘liberals’.

In het VK is het daarentegen vooral de politieke linkerzijde die het moeilijk heeft met de media. Daar heerst sterk het gevoel dat de brexit hen is opgedrongen door de rechts-conservatieve pers.

Online first

Online nieuws (inclusief sociale media) is in ons land de meest gebruikte nieuwsbron (82% van de respondenten). Al 44 procent van de Belgen raadpleegt bovendien nieuws via de smartphone. Televisie blijft evenwel belangrijk (74%). De gedrukte pers komt een stuk lager, met slechts 42 procent gebruikers. Hier is opnieuw een verschil merkbaar tussen Vlaanderen (47%) en Wallonië (36%).

Online nemen krantenmerken dan wel weer een sterke positie in, zeker in Vlaanderen. Daar gebruiken 55 en 35 procent van de nieuwsgebruikers wekelijks hln.be respectievelijk nieuwsblad.be. Vooral hln.be kroont zich echt tot belangrijkste online nieuwsbron. In Wallonië moeten printmerken online RTL en RTBF laten voorgaan.

‘Merken als Het Laatste Nieuws en het Nieuwsblad hebben anderzijds de overgang naar digitaal goed doorstaan, althans wat gebruik betreft. Een groot publiek omzetten in reclame- of abonnementsinkomsten blijft een grote uitdaging’, aldus Picone.

Zowel in Vlaanderen als in Wallonië blijft de openbare omroep de belangrijkste offline nieuwsbron, met respectievelijk 76 en 74 procent van de nieuwsgebruikers die wekelijks nieuws raadplegen via de radio- en televisiezenders van de openbare omroep. In beide landsdelen scoren televisie en radio beduidend hoger dan print. Ook online scoren beide openbare omroepen goed met 33 respectievelijk 31 procent nieuwsgebruikers die wekelijks gebruikmaken van VRT/RTBF nieuws online. VRT moet daarbij HLN.be (55%) en Nieuwsblad.be (35%) laten voorgaan, RTBF enkel RTL.be (33%).

Ad-blockers stagneren

Betalen voor nieuws blijft een pijnpunt in vele landen. Slechts 12 procent van de Belgen is bereid te betalen voor online nieuws. Daarmee bevindt België zich op de 16de plaats van de 35 bevraagde landen. Licht positief is dan weer dat slechts 23 procent een ad-blocker gebruikt. Ook hier is er weer een groot verschil tussen Vlaanderen (17%) en Wallonië (28%).

‘Over alle bevraagde landen heen blijkt het gebruik van ad-blocking te stagneren’, zegt Picone. ‘Strategieën waarbij de toegang volledig wordt afgesloten voor mensen die geen reclame toelaten blijken te werken. Toegang krijgen tot informatie die anders niet beschikbaar is, bleek de voornaamste reden voor mensen om hun ad-blocker tijdelijk uit te schakelen.’

Betalen voor online nieuws

In ons land zegt slechts 4 procent van de respondenten nu al te betalen voor online nieuws. De Scandinavische media blijken hier wel een voetje voor te hebben, met percentages van 7 procent in Finland tot 15 procent in Noorwegen. De reden? Scandinaven zijn altijd al fervente krantenlezers geweest, en die traditie vertaalt zich ook in een grotere bereidheid om een online abonnement te nemen. Bovendien staan de kranten er verder in het gebruik van diverse soorten betaaltechnologie. In ons land en in Nederland werd dan weer vooral succes geboekt met combi-abonnementen: de digitale krant in de week, de papieren versie in het weekend.

Uit het rapport blijkt nog dat ons land koploper is in het gebruik van e-mail als kanaal voor persoonlijk nieuws. Mail is in België zelfs een belangrijker distributiekanaal dan sociale media.