Advertentie

Belgisch stroomnet gevaarlijk in de knoop

(foto Patrick Pleul) ©IMAGEGLOBE

Het was alle hens aan dek gisteren om een teveel aan elektriciteitsproductie op te vangen. Maar de komende winters dreigen elektriciteitstekorten doordat producenten massaal gascentrales stilleggen.

De hoogspanningsnetbeheerder Elia moest gisteren alles uit de kast halen om een gigantisch overschot aan elektriciteit in ons land weg te werken. Dat terwijl het heel de winter bang afwachten was of er wel genoeg productie zou zijn door het stilliggen van de kernreactoren
Doel 3 en Tihange 2.

Het is maar één van de bizarre en paradoxale situaties op de elektriciteitsmarkt. Enerzijds waarschuwen Elia en co voor onderbrekingen in de stroomvoorziening de komende winters door een gebrek aan capaciteit, anderzijds kondigen producenten een na een aan dat ze centrales sluiten wegens niet rendabel.

Advertentie

Te weinig en te veel

Zijn er nu te weinig centrales of tonen de sluitingen aan dat er te veel centrales zijn? ‘België heeft net voldoende centrales om zijn piekverbruik te dekken als er geen centrales in onderhoud zijn of stilvallen. Maar dat evenwicht is niet robuust: we zitten bijna op de limiet’, zegt energiespecialist Didier Tshidimba, partner bij Roland Berger. Hij wijst erop dat we de afgelopen winter veel stroom hebben kunnen invoeren uit Duitsland, Frankrijk en Nederland. ‘Als die hun productie voor zichzelf nodig hebben, moeten we roeien met de riemen die we hebben, en dat kan moeilijk worden’, zegt Tshidimba, verwijzend naar de aangekondigde sluiting van vele gascentrales.

Aardgascentrales leken jaren geleden de perfecte aanvulling voor hernieuwbare energie, die aan een forse opmars bezig is. Gas is niet alleen de properste fossiele brandstof; flexibele gascentrales kunnen ook makkelijk meer of minder produceren naargelang de opbrengst van windparken en zonnepanelen.

De jongste maanden worden ze echter massaal stilgelegd: E.ON sluit Verbrande Brug in Vilvoorde, EDF Luminus doet de centrale in Seraing in de mottenballen en Electrabel legt eenheden in Herdersbrug, Ruien, Les Awirs en Drogenbos stil. Dat gebeurt ook in de buurlanden. ‘In Duitsland is er een centrale die vorig jaar amper twee uur gedraaid heeft , terwijl een gascentrale zo’n 5.000 uur moet draaien om de investeringskosten terug te verdienen’, zegt Ronnie Belmans, prof Energietechniek (KU Leuven / Energyville).

‘Vorige week is een centrale van amper drie jaar oud stilgelegd’, weet Belmans. De reden is een gebrek aan rendabiliteit, bevestigt Eric Bosman, directeur portfoliomanagement bij Electrabel-moeder GDF Suez. ‘De komende vijf jaar zijn de inkomsten uit gascentrales lager dan de brandstofkosten, behalve op sommige piekmomenten.’Reken even mee: de marktprijs van elektriciteit is ongeveer 45 euro per 1.000 kilowattuur. Dezelfde hoeveel energie in aardgasvorm kost 27,50 euro. Omdat je ruim twee eenheden gas nodig hebt om één eenheid stroom te maken, lopen de brandstofkosten al op tot 55 euro. Met nog wat extra kosten erbij zit de prijs van stroom uit een aardgascentrale snel aan 60 euro, een derde boven de marktprijs.

Tshidimba: ‘Die gascentrales zijn wel nodig om pieken in het verbruik te dekken, maar ze zijn in de huidige context niet rendabel, dus worden ze gesloten.’

Groene energie

De lage marktprijzen en het beperkte aantal draaiuren zijn grotendeels het gevolg van de massale inzet van groene energie. De windparken en zonnepanelen die vooral in Duitsland flink gesubsidieerd werden, hebben geen brandstof- of andere variabele kosten. ‘De eigenaar zet de groene stroom dus op het net tegen om het even welke prijs. Dat drijft de prijs op dagen met veel zon en wind flink naar beneden’, legt een sectorkenner uit.

Advertentie

Het gevolg is dat gascentrales letterlijk uit de markt gedrukt worden en duizenden draaiuren in de zomer en de tussenseizoenen moeten afstaan aan zon en wind.

Niet enkel groene energie leidt ertoe dat jarenlange patronen door elkaar gegooid worden. Ook de schaliegasrevolutie in de VS speelt een vreemde rol. Het spotgoedkope schaliegas heeft tot gevolg dat Amerikaanse elektriciteitsproducenten steenkool als brandstof in hun centrales vervangen door gas. Dat zet dan weer de steenkoolprijs wereldwijd onder druk. In Europa, waar geen goedkoop schaliegas beschikbaar is, gaan elektriciteitsproducenten meer steenkool gebruiken in plaats van gas.

Om ervoor te zorgen dat er voldoende centrales zijn op piekmomenten in de winter, overweegt staatssecretaris voor Energie Mel chior Wathelet (cdH) de bouw van nieuwe centrales te steunen. Het plan-Wathelet zou investeerders over de streep trekken met een rendementsgarantie voor gascentrales.

‘Het is pure kapitaalvernietiging als je nieuwe centrales subsidieert terwijl bestaande centrales gesloten worden’, zegt Ronnie Belmans. ‘Oppassen dat we na hernieuwbare energie nu ook niet fossiele brandstoffen gaan subsidiëren met allerlei ongewenste neveneffecten’, zeggen specialisten in koor. ‘De markten zijn aan elkaar gekoppeld. Als ieder land zijn eigen subsidies invoert, krijg je geen goed systeem’, waarschuwt Elia-topman Jacques Vandermeiren.

Advertentie
Gesponsorde inhoud